Cüme, 29.03.2024, 17:05
Приветствую Вас Qonaq | RSS

islam dini

Bölmələr
    Şiə cavabları
    Sorğu
    Saytı qiymetlendirin
    Cəmi cavab: 6951
    Sayğac

    Onlayn: 1
    Qonaq: 1
    İsifadeçi: 0
    Форма входа

    Главная » 2008 » Sentyabr » 30 » KLAS­SİK ƏDƏ­Bİ İRSDƏ QU­RAN TƏF­Sİ­Rİ MƏ­SƏ­LƏ­LƏ­Rİ
    16:46
    KLAS­SİK ƏDƏ­Bİ İRSDƏ QU­RAN TƏF­Sİ­Rİ MƏ­SƏ­LƏ­LƏ­Rİ
     
     
     
     
     
     
    Bu gün və­zi­fə­li, rüt­bə­li adam­lar zəh­mət­sev­məz, na­dü­rüst, nar­ko­man, qu­mar­baz, əy­yaş və əx­laq­sız öv­lad­la­rı üçün mil­yon­lar­la in­sa­nın gün­də­lik do­la­nı­şı­ğı­nı ağır­laş­dır­maq he­sa­bı­na dəb­də­bə­li mülk­lər, mar­ket­lər, ofis­lər, əy­lən­cə­li yer­lər in­şa et­di­rir, bank­lar­da ad­la­rı­na bö­yük məb­ləğ­lər­lə he­sab­lar ya­tı­rır­lar. Öv­lad­la­rı­nın və doğ­ma­la­rı­nın et­dik­lə­ri ci­na­yət­lər və xə­ta­lar mü­qa­bi­lin­də on­la­ra nəin­ki irad tut­mur, ək­si­nə, bu hə­rə­kət­lə­ri­nə bə­raət qa­zan­dır­maq üçün xə­ta­la­rı baş­qa­la­rı­nın boy­nu­na qoy­maq­dan be­lə çə­kin­mir­lər. Şi­ka­yət edən­lə­rə: - "Mən özüm də on­dan çə­ki­ni­rəm. O, heç kə­sə ta­be ol­mur" - de­yə məm­nu­niy­yət ifa­də et­mək­dən, tə­bəs­süm­lü po­za al­maq­dan be­lə çə­kin­mir­lər. Hal­bu­ki, İs­lam əx­la­qı ilə tər­bi­yə ta­pan mü­səl­man ba­ba­la­rı­mız be­lə mə­qam­lar­da nö­kər-naib­lə­ri­nə bu­yu­ruq ve­rə­rək: - "Va­rın, gə­ti­rin, öl­dü­rə­yim, be­lə oğul bi­zə gə­rək­məz" - de­miş­lər. Çün­ki bil­miş­lər ki, be­lə xə­bər dağ­lar aşıb da­ha bö­yük sə­la­hiy­yət sa­hib­lə­ri­nə çat­sa, di­ri qal­maq­dan öl­mə­lə­ri yey ola­caq, ha­ki­miy­yə­tin qı­na­ğı, elin nif­rə­ti cə­miy­yət­də­ki nü­fuz­ları­nın iti­ril­mə­si­nə gə­ti­rib çı­xa­ra­caq­dır.­
        Al­lah-Təa­la öv­la­dın və var-döv­lə­tin sı­naq məq­sə­di­lə ve­ril­di­yi­ni, qəl­bi öv­lad sev­gi­si ilə dol­dur­ma­ğın zə­rər gə­ti­rə­cə­yi­ni, öz­lə­ri ilə qəlb­lə­ri ara­sın­da mə­kan tu­tan Ya­ra­dan­la­rı­nı se­və­cək­lə­ri təq­dir­də ölü ruh­la­rı­nın di­ri­lə­cə­yi­ni bə­yan et­miş­dir.
        Qəl­bin löv­hə­si di­gər mə­həb­bət­lə­rə de­yil, Al­la­ha (c.c.) açıq ol­ma­lı­dır.
        ...Ha­ki­miy­yət­dən, sə­la­hiy­yət­dən im­ti­na et­miş, həcc yo­lu tut­muş Bəlx ha­ki­mi İb­ra­him Əd­həm (r.ə) Mək­kə­də zəv­var­lar ara­sın­da oğ­lu­nu gör­dük­də uzun ay­la­rın həs­rə­ti ilə onu qu­caq­la­mış, göz yaş­la­rı için­də oğ­lu­na sa­rı­lıb bir an­lı­ğa Al­la­hı unu­da­raq dün­ya se­vin­ci­ni ya­şa­mış­dı.
        ­Ni­da gəl­di ki, "ey İb­ra­him Əd­həm, - bir qı­na iki qı­lınc, bir qəl­bə iki mə­həb­bət sığ­maz. Ya oğ­lun, ya Mən!" İb­ra­him Əd­hə­min qə­ra­rı ani ol­du: "Al­la­hım, təq­si­rim­dən keç! Sə­nin mə­həb­bə­tin­lə dol­muş kön­lüm­də oğ­lu­ma yer yox­dur!"
        Dər­hal oğ­lu­nun cə­sə­di qol­la­rı ara­sı­na dü­şən İb­ra­him Əd­hə­min bu vax­ta qə­dər qəl­bi ha­ki­miy­yət, var-döv­lət sev­gi­sin­dən xa­li ol­muş­du, an­caq oğul-uşaq sev­gi­si xa­ti­rin­də qal­mı­şdı. Bu­ra­da onun ürə­yi bu sev­gi­dən də xa­li ola, bü­tün sə­mi­miy­yət və şid­də­ti ilə Al­lah­ına bağ­la­na bil­miş­di.
        ­Bu ör­nək əs­lin­də oğul-uşa­ğı Al­la­hın qoy­du­ğu hədd-hü­dud da­xi­lin­də sev­mə­yin, Al­la­ha aid olan qəl­bi di­gər şey­lə­rə olan sev­gi ilə, o cüm­lə­dən oğul-uşaq sev­gi­si ilə dol­dur­ma­ğın zə­rər­lə­ri­ni gös­tər­mə­yə xid­mət edir.
       
        ...Də­li­li-cəhl­dir eşq əh­li­nə su­rət­pərst ol­maq
        ­Ki, aqil if­ti­ra­qı müm­kün ib it­ti­sal et­məz.
       
        Kö­nül­də dust təm­kin bul­sa, ol­maz göz­də cöv­la­nı Mə­həb­bət sa­bit ol­sa, öz ye­rin­dən in­ti­qal et­məz ,
       
        Sə­va­di-ma­si­va­dən löv­hi-dil xa­li gə­rək daim,
        Mü­vəh­hid səf­he­yi-id­ra­kə nəq­şi-xət­tü xal et­məz.
       
        (Eşq əh­li­nin su­rət­pə­rəst­li­yi ca­hil­li­yin də­li­li­dir. Ağıl sa­hi­bi ay­rı­lı­ğı müm­kün ola­na bağ­lan­maz. Dost, kö­nül­də möh­kəm qə­rar tut­sa, gö­zün onu gör­mə­si­nə eh­ti­yac qal­maz. Mə­həb­bət sa­bit ol­sa, öz ye­rin­dən baş­qa­sı­na nəql olun­maz. Ürək löv­hə­si Al­lah­dan baş­qa hər şey­dən da­im xa­li ol­ma­lı­dır. Al­la­hın va­hid­li­yi­ni qə­bul edən­lər id­rak sə­hi­fə­sin­də xətt və xa­la yer ver­məz).
       
        Se­vil­mə­yə dai­mi olanı haq­qı var­dır. Ni­cat da dai­mi ola­nı sev­mək­də­dir:
       
        Mö­tə­bər­lik­dir qü­rur əs­li, mən an­dan fa­ri­ğəm­
        E­ti­ba­rə çün de­yil qa­bil mü­həq­qər he­yə­tim.
       
        (Qü­ru­run əs­li mö­tə­bər­lik­dir, mən on­dan uza­ğam, çün­ki çü­rü­yüb tor­paq ola­caq və ayaq­lar al­tın­da qa­la­raq təh­qir edi­lə­cək bə­dən üzv­lə­rim eti­bar­lı de­yil­dir).
       
        Dai­mi olan Al­la­hı sev­mək mü­vəq­qə­ti ola­nı sev­mək­dən, ona bağ­lan­maq­dan in­sa­nı azad et­di­yi üçün dün­ya qay­ğı­la­rın­dan da xi­las edib na­ra­hat­lı­ğı on­dan gö­tü­rür və onu əm­niy­yə­tə, qəlb ra­hat­lığ­ına, sə­kə­nə­yə qo­vuş­du­rur:
       
        Bu aləm kim, kö­nül, qey­din çə­kər­sən
        möh­nə­tü ğəm­dir,
        Fə­na sər­mən­zi­lin seyr ey­lə kim,
        bir xoş­ca aləm­dir.
       
        A­nıb tən­ha­lı­ğı qəbr iç­rə nif­rət
        qıl­ma öl­mək­dən
        ­Tə­ri­qi-üns tut kim, hər ovuc to­maq
        bir adəm­dir.
       
        De­yil möh­kəm ca­han mül­kün­də
        hər bün­yad kim, qil­san,
        Bə­qa mül­kün­də tut mən­zil kim,
        ol bün­yad möh­kəm­dir.
       
        (Kö­nül, əsi­ri ol­du­ğun bu aləm çə­tin­lik­lər və qəm mül­kü­dür, yox­luq sa­ra­yı­nı seyr ey­lə ki, bir gö­zəl aləm­dir. Qə­bir­də tən­ha­lı­ğı xa­tır­la­yıb ölü­mə nif­rət et­mə, ün­siy­yət yo­lu tut ki, hər ovuc tor­paq bir adam­dır. Dün­ya mül­kün­də han­sı bi­na­nı tik­sən, bü­növ­rə­si möh­kəm ol­ma­ya­caq­dır. Əbə­diy­yət mül­kün­də mən­zil tut ki, onun bü­növ­rə­si möh­kəm­dir).
        İb­ra­him Əd­hə­min rast­laş­dı­ğı ha­di­sə çox əv­vəl­lər zə­ma­nə za­lı­mı Nəm­ru­dun cə­za­sın­dan qorx­ma­dan Al­la­hın bö­yük­lü­yü və tək­li­yi ba­rə­də hə­qi­qə­ti söy­lə­yən, bu­nun üçün man­ca­naq­la ton­qa­la atı­lan və Ya­ra­dı­cı­nın şəf­qə­ti və mər­hə­mə­ti ilə od­dan ni­cat ta­pan, ix­la­sı və iç­dən xa­li­qi­nə sığm­dı­ğı üçün "Xə­li­lul­lah" (Al­la­hın dos­tu) lə­qə­bi­ni qa­za­nan İb­ra­him əley­his­sə­la­mın ba­şı­na gəl­miş­di.
       
        Yar is­tə­məz ki, aşi­qi əğ­ya­ra yar ola,
        ­Hər ləh­zə bir tə­rəd­düd ilə bi­qə­rar ola.­
        İs­tər ki, löv­hi sa­də olub nəq­şi-ğeyr­dən,
        Pey­vəs­tə kən­dü nəq­şi­nə ayi­nə­dar ola.
       
        ("Lövh" ürə­yi, "nəq­şi-ğeyr" isə di­gər sev­gi­lə­ri an­la­dır. Al­lah aşi­qi­ni hər an gah bu, gah di­gər sev­gi ilə qə­rar­sız, tə­rəd­düd için­də ol­mas­ını is­tə­məz. İs­tə­yər ki, aşiq ürə­yi­nin löv­hə­si di­gər sev­gi­lər­dən xa­li ol­sun, hə­mi­şə ger­çək və dai­mi olan Mə­şu­qüh-sev­gi­si­nə ayi­nə­dar ol­sun...)
        Bə­şər ağ­lı­nın in­di­ki ka­mal sə­viy­yə­si bu hə­qi­qə­ti asan dərk et­mə­yə im­kan ver­di­yi hal­da, gö­rü­nür, Al­lah rə­su­lu Xə­li­lul­lah İb­ra­hi­min və öv­li­ya­lar­dan olan İb­ra­him Əd­hə­min vax­tın­da bu ger­çə­yi an­la­maq çə­tin ol­muş­dur. Bu ger­çə­yi an­lat­maq üçün Al­lah-təa­la rə­sul­la­rı­nın və öv­li­ya­larının tim­salın­da in­san­la­ra ör­nək­lər təq­dim et­miş­dir.
        Bu hə­qi­qət­lər­dən və ör­nək­lər­dən xə­bər­siz olan və ya eşit­dik­lə­ri­nin ma­hiy­yə­ti­ni an­la­ma­yan, ib­rət gö­tü­rə bil­mə­yən adam­lar öz hə­yat­ları­nı məhv et­dik­lə­ri ki­mi öv­lad­la­rı­nın da hə­yat­ını məhv et­mək­dən ca­hil­cə­si­nə həzz alır­lar.
        Məhz bu həz­zi məh­dud­laş­dır­maq üçün Al­lah-təa­la hədd qoy­muş və öv­la­da olan sev­gi­də bu həd­di göz­lə­mə­yin bir xi­las yo­lu ola­ca­ğı­nı ni­şan ver­miş­dir. Ədib­lər müx­tə­lif dil­lər­də bu hə­qi­qə­ti bə­dii şə­kil­də in­san­la­ra çat­dır­mış­lar:
       
        Ey xa­cə, gər qu­lun­dan oğul­luq mu­rad isə,
        ­Şəf­qət gö­zü ilə bax ona da­im oğul ki­mi.
        ­Vər oğ­lun di­lər­sən ola sa­hi­bi-ədəb,­
        Əl­bət­tə, ey­lə zil­lə­tə mö­tad qul ki­mi.
       
        Möv­cud cə­miy­yə­tin rəh­bər struk­tur­ların­da olan­la­rın ək­sə­riy­yə­ti öv­lad­la­rı­nı öz­lə­ri­nə ağa, ta­be­li­yin­də olan­la­rı isə on­la­ra mi­ras qal­mış qul he­sab edir. Ona gö­rə də zəh­mə­tə alış­ma­yan, zəh­mə­ti ar bi­lən, ha­ram­la pər­və­riş ta­pan, av­toş­luq edən, gün­lə­ri­ni bar­lar­da, əy­lən­cə­lər­də ke­çi­rən, əx­la­qı­nı itir­miş eli­tar gənc­li­yin bu gü­nü fa­ciə­vi ol­du­ğu ki­mi, sa­ba­hı da xə­sa­rət­dən sı­ğor­ta­lan­ma­mış­dır. Bun­lar cə­miy­yə­tin boy­nun­da ağır bir yük­dür və für­sət dü­şən ki­mi cə­miy­yət bu yü­kü boy­nun­dan at­ma­ğa məh­kum­dur.­
        Al­la­hın aye­yi-kə­ri­mə­sin­də bu­yur­du­ğu və tər­bi­yə işi­nin is­ti­qa­mə­ti ki­mi qə­bul edil­mə­li olan öv­la­da mü­na­si­bət mə­sə­lə­si həl­li­ni tap­ma­yın­ca, cə­miy­yə­tin qütb­ləş­mə­yə meyl­li bu iki züm­rə­si ara­sın­da mü­na­si­bət­lə­rin sağ­lam tə­məl­lər üzə­rin­də qu­rul­ma­sı müm­kün ol­ma­ya­caq­dır.
        Ta­rix sağ­lam ol­ma­yan mü­na­si­bət­lə­rin ağır nə­ti­cə­lə­ri ba­rə­də çox­lu ib­rət­lər sər­gi­lə­yir. Hət­ta Al­la­hın pey­ğəm­bər­lə­rin­dən bə­zi­lə­ri bu mə­sə­lə­nin idea­la ya­xın həl­lin­də çə­tin­lik çək­miş­lər. Mə­sə­lən, Həz­rə­t-Yə­qub oğ­lu Yu­si­fi di­gər öv­lad­la­rın­dan çox sev­mək­lə qar­daş­lar ara­sın­da əda­və­tə ba­is ol­muş­du.­
        Öz öv­lad­la­rını həd­siz sev­mək, Al­la­hı ara­da gör­mə­mək, baş­qalarının ba­la­sı­nı sev­mə­si­ni xor­la­maq, ki­çik gör­mək in­san tə­fək­kü­rü­nün na­qis­li­yi və küf­rə meyl­li­li­yi ilə bağ­lı­dır. Çün­ki Al­lah (c.c.) in­sa­nı tə­biət eti­ba­ri­lə ka­fir xəlq et­miş­dir.
        Yal­nız Al­la­hı ta­nı­yan iman sa­hib­lə­ri bu küfr­dən uzaq­laş­mış olur­lar.
        Va­li­dey­nin öz mə­su­liy­yə­ti­ni unu­dub (Ata­lıq bor­cu eyni tər­bi­yə­nin ək­si de­yil), yal­nız öv­la­dı­nın mad­di eh­ti­yac­la­rı qay­ğı­sı­na qal­ma­sı, et­dik­lə­ri­nin fər­qin­də ol­ma­ma­sı, "əzi­zim əziz­dir, tər­bi­yə­si on­dan da əziz­dir" hik­mə­ti­ni unut­maq­dan irə­li gə­lir. Çün­ki ima­nı ol­ma­yan­la­ra et­dik­lə­ri çir­kin hə­rə­kət­lər gö­zəl gös­tə­ril­miş­dir. Bu çir­kin və yan­lış is­tək­lər ye­ni nəs­lin zə­ma­nə­yə uy­ğun ha­zır­lan­ma­sı­na ma­ne olur.
        Fit­rə­tən zə­if ya­ra­dıl­mış in­sa­nın çə­tin­lik­lər­lə do­lu olan gün­də­lik hə­ya­ta, di­ri­li­yə uy­ğun­laş­ma­sı üçün tər­bi­yə­lən­di­ril­mə­si çox va­cib­dir. Mə­şəq­qət için­də ya­şa­ma­ğa məh­kum edil­miş in­sa­nın hə­yat­da var ola bil­mə­si üçün müəy­yən bi­lik və ba­ca­rıq­la­ra yi­yə­lən­mə­si­nə eh­ti­yac var­dır. Bu sa­hə­də bi­lik və ba­ca­rıq­la­rın qa­za­nıl­ma­sı isə mər­hə­lə­lər üz­rə ar­dı­cıl tər­bi­yə işi­nin apa­rıl­mas­mı tə­ləb edir. Öv­la­dı zəh­mə­tə alış­dır­maq asan ol­ma­dı­ğı ki­mi, ma­neə­siz də de­yil­dir. Bu ma­neə çox vaxt ana­la­rın uşaq­la­rı­nı əziz­lə­mə­si, "sə­nə gələn mə­nə gəl­sin" yan­lış­lı­ğı ilə on­la­rın ye­ri­nə ça­lış­ma­sı, ağır, zəh­mət tə­ləb edən iş­lər­dən on­la­rı qo­ru­ma­sı, gən­clə­rin uzun-uzun yu­xu­la­ra dal­ma­sı­nı əsl is­ti­ra­hət və həzz ki­mi ba­şa düş­mə­lə­ri şək­lin­də or­ta­ya çı­xır. Dü­şün­cə sa­hib­lə­ri bir bə­diə­də (prit­ça­da) bu­nu be­lə ümu­mi­ləş­dir­miş­lər:
        İ­man sa­hi­bi olan ata ye­ni­yet­mə öv­la­dı­nı zəh­mə­tə alış­dır­maq məq­sə­di­lə onu qa­zanc da­lın­ca gön­də­rir və qa­zan­cı­nı gə­ti­rib ona ver­mə­si­ni is­tə­yir.
        ...A­na oğ­lu­nun əziy­yə­ti­nə ra­zı ol­ma­ya­raq ona müəy­yən məb­ləğ ve­rib ata­sı­na "bu­nu qa­zan­mı­şam" de­mə­si­ni tap­şı­rır. Və­ziy­yə­ti irə­li­cə­dən fəhm edən ata, pu­lu alan ki­mi oca­ğa atır. Oğ­lun­da bir də­yi­şik­lik gör­mə­yən ata, bu və­ziy­yə­tin bir ne­çə də­fə tək­rar­lan­ma­sı­na dö­zür. Axır­da oğul qey­rə­tə gə­lib çə­tin­lik­lə az bir məb­ləğ qa­za­nıb ata­sı­na təq­dim edir. Ata bu də­fə də al­dığını oca­ğa at­maq is­tə­dik­də oğul əli­ni oca­ğa tə­rəf apa­rıb qa­zan­dıq­la­rı­nı xi­las et­mə­yə ça­lı­şır. Ata ar­tıq oğ­lu­nun zəh­mə­tə qat­lan­dı­ğı­nı, ona gö­rə qa­zan­dı­ğı­nın qəd­ri­ni bil­di­yi­ni an­la­yır.
        Za­tən tər­bi­yə et­mək, hə­ya­ta ha­zır­la­maq be­lə dü­şü­nül­müş üsul və va­si­tə­lər­lə müm­kün­dür. Ara­da­kı ma­neə­lə­rin apa­rıl­ma­sı üçün səbr və ar­dı­cıl­lıq tə­ləb olu­nur. Sübh vax­tı şi­rin yu­xu­dan oya­nıb şüur­lu fəa­liy­yə­tə alış­ma­yan adam­la­rın ru­zi bol­lu­ğun­dan məh­rum ola­ca­ğı­nı bə­yan edən Pey­ğəm­bə­rin (s) fik­ri­ni ədib­lər müx­tə­lif dil­lər­də in­san­la­ra çat­dır­mış­lar:
       
        Sübh­dür fa­te­hi - xə­za­ne­yi - rizq,
        Ra­ği­bi - xa­bi-sübh­dür məz­mum.
        Sübh vax­tı xa­bə ra­ğıb olan
        ­Rü­fə­ti-rizq­dən olar məh­rum.
       
        Yə­ni öv­la­da sev­gi ins­tik­tiv, hey­va­ni yox, şüur­lu ol­ma­lı, onun mə­nə­viy­ya­tı­nı İs­la­mi də­yər­lər zə­mi­nin­də cə­miy­yə­tə və özü­nə fay­da­lı şə­kil­də ha­zır­lan­masm­da tə­za­hur et­mə­li­dir.
       
        (davamı var)
       
        Vahid Xələfov
        Gəncə Dövlət Universiteti
        Azərbaycan dili kafedrasının dosenti
     
    Категория: MƏDƏNİYYƏT | Просмотров: 1900 | Добавил: media-islam | Рейтинг: 0.0/0
    Всего комментариев: 0
    Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
    [ Регистрация | Вход ]
    Axtar
    Linklər