1368 km dəniz səviyyəsindən hündürlükdə…
289 kv.km ərazidə…
Şuşa adlı bir məkan… Əsası 1751-ci ildə Pənahəli xan tərəfindən qoyulur və ilkin vaxtlarda şəhər xanın şərəfinə Pənahabad adlandırılır. Onun hakimiyyət illərində, 1757-ci ilə qədər Şuşada dövlət təsis binaları, ilkin ticarət məhəllələri salınır. Oğlu İbrahimxəlil xanın hakimiyyət illərində şəhər daha da böyüyür, müdafiyə bəndləri, qalalar tikilir. Sonralar, Rusiya müstəmləkə hakimiyyəti dövründə Şuşa bütün Qarabağ regionunun inzibati və iqtisadi mərkəzi hesab edilir.
Şuşa “Şərqin Konservatoriyası”na, “Azərbaycanın musiqi beşiyi”nə çevrilir. Bu şəhər Azərbaycanın bir sıra görkəmli musiqiçilərinin, böyük bəstəkərlarının, dirijorlarının, yazıçılarının vətəni olur.
Yazıçılar Süleyman Sani Axundov, Əbdurrəhim bəy Haqqverdiyev, Nəcəf bəy Vəzirov, şairə Xurşudbanu Natəvan, şair Qasım bəy Zakir, dahi Üzeyir Hacıbəyov, rəssam Toğrul Nərimanbəyov, heykəltaraş Cəlal Qaryağdı və başqaları bu şəhərdə doğulur…
160 incəsənət, 170 memarlıq abidəsi…
Şairə Xurşudbanu Natəvanın, general Mehmandarovun, xanəndə Bülbülün, rəssam və şair Mir Möhsün Nəvvabın ev muzeyləri, İbrahim xanın və onun qızı Böyük xanımın qəsrləri, qala divarları, və sair bu gözəl şəhərin atributlarına çevrilir…
Beləcə yarandığı gündən bəri inkişaf edərək Azərbaycanın əsas siyasi və mədəni mərkəzlərindən birinə çevrilən Şuşa, 1992-ci ildə erməni təcavüzünün qurbanına çevrilir…
Mayın 7-dən 8-nə keçən gecə…
Saat 01:20…
Ermənilərin Şuşanı zəbt etmək üçün öncədən hazırlanıb işlənən “Svadba v qorax” («Dağlarda toy») adlı hücum planına start verilir. Erməni silahlı qüvvələri 11 minlik qoşunla Şuşaya hücuma keçir. Həmin vaxt Şuşanın müdafiə mövqeyində Elbrus Orucovun komandirliyi altında Müdafiə Nazirliyinin bir briqadası və Elçin Məmmədovun komandirliyi altında 777-ci əlahiddə tabor dayanmışdır (700 döyüşçü ilə). 500-ə yaxın könüllü isə Ramiz Qəmbərov, İslam və Fəxrəddin Səfərovun formalaşdırdığı özünümüdafiə batalyonlarında vuruşur.
Səhər saat 7-yə yaxın…
Əsas istiqamətlərdə olan postlar tutulur - strateji yüksəliklərdən biri Kirs dağında erməni silahlı qüvvələrinin artilleriya briqadası qərar tutur. 12 saat ərzində Şuşa top atəşinə məruz qalır. Döyüşlər axşam saat 8-ə qədər davam edir. 777-ci əlahiddə alay, könüllü batalyonların döyüşçüləri, Şuşa sakinləri çoxlu sayda itkilər verir.
Axşam saat 9-a yaxın …
Şuşada 1 tank, 1 PDM, 2 QRAD, 30-40 döyüşçü qalır.
Şuşa süqut edir…
220 nəfər şəhid…
50 nəfər əlil…
552 yetim qalmış körpə…
22000 qaçqın düşən insan…
Və bütün bunlara görə 2 nəfər cəzalandırılır.
Bəli Şuşanın işğalına görə cəmi 2 nəfər cəzalandırılır. Nail Kazımov - 13 il həbs cəzasına məhkum edilir və sonradan əfv olunur və keçmiş müdafiə naziri Rəhim Qazıyev - əvvəlcə ömürlük həbs cəzasına məhkum edilir, sonradan ona 15 il iş kəsilir, 2005-ci ildə isə o da əfv olunur.
Gunahkar kimdir? Mənmi? Sənmi? Yağı düşmən, yoxsa sapı özümüzdən olan baltalarmı? Sükut… Əslində sualımın cavabsız qalacağını mən də bilirəm. Zatən kimə ünvanlasam, gözlərdə qarşılıq olaraq sual işarələri görəcəyəm.
Bu gün Şuşa məscidindən azan deyil, inilti duyulur… Əlbəttə ki, qulaq verib eşidə bilən üçün…
Aygün Kərim İmam Sadiq (ə) adına İslam Maarifi Akademiyası
«Dəyərlər» Dini Jurnalistika Məktəbinin dinləyicisi
| 