islam dini

Görəsən nəyə görə Məhərrəm ayını əziz tutmalıyıq? Nə üçün 1360 il bundan əvvəl baş vermiş bir faciəni yad etməli və mərasimlər keçirməklə, o hadisənin xatirəsini canlı saxlamalıyıq? Bu faciə neçə əsr bundan qabaq baş vermiş bir hadisədir; zaman keçir, dövran dəyişir, artıq olan-olub, keçən-keçib. 14 əsr keçdikdən sonra həmin hadisəni bir daha yaddaşlarda təzələyib, mərasimlər təşkil etməyin nə lüzumu vardır?

Bu sualların cavabı elə də mürəkkəb deyildir. Bütün cəmiyyətlərdə baş verən böyük hadisələr, həmin xalqın gələcək həyatında mühüm rol oynaya bilər. Keçmişin yad edilməsinin səbəbi, həqiqətdə həmin hadisələrin bir daha bərpa edilib, xatirələrdə yenidən canlandırılmasıdır. Bu kimi tarixi hadisələrin təkrar-təkrar yad edilməsi həmin olayların həqiqi mahiyyətini üzə çıxarır, problemlərin həlli və gələcək həyatın düzgün qurulmasında xalqa yardımçı olur.

Misal olaraq, dövrümüzə aid belə bir sualla qarşılaşa bilərik; Qanlı yanvar hadisəsini, Xocalı faciəsini hər il yad etməyin nə mənası var? Şübhəsiz məntiqi cavab budur ki, əgər biz bu hadisələri qeyd etməsək, tarixin qanlı faciələri unudulacaq və xalq yenidən gələcəkdə belə hadisələrə məruz qalacaq. Təsəvvür edin, 100 il bundan qabaq erməni daşnaqları Bakıda qırğınlar törətmiş, sonradan Sovet hakimiyyəti təbliğatla bu hadisəni yaddaşlarımızdan silmiş və nəticədə ermənilər, unutqanlıqdan istifadə edib dost cildinə girərək, öz cinayətlərindən yenə də əl çəkməmişlər. Bu səbəbdən tarixi hadisələrə biganə qalmaq millətin məhvinə gətirib çıxara bilər.

Aşura hadisəsi isə insanlıq tarixinin böyük faciələrindən biridir. Hadisənin müsəlmanların səadəti, eləcə də digər xalqların haqq yolunun işıqlandırılmasında çox mühüm, həlledici rolu olmuş və olmaqdadır. Bu adi deyil, tarixin olduqca dəyərli və önəmli bir məqamıdır. Onun bir daha yad edilib xatırlanması Allah təlim-tərbiyəsinin, dinin yaşamasını şərtləndirir. Biz bunu unutsaq, dinimizə qarşı belə cinayətlər daha da artacaq və nəticə olaraq İlahi təlimin məhvinə gətirib çıxaracaqdır. Bir sözlə hər il Məhərrəm ayında Kərbəla müsibətinin qeyd olunması mənəvi və dini dəyərlərin keşiyində durur.

Aşura hadisəsi nəyə görə əzadarlıq mərasimi keçirməklə yad edilməlidir? Aşura hadisəsi və İmam Hüseynin (ə) xatirəsinin yad edilməsinin faydalı olduğunu və cəmiyyətimizə müsbət təsir qoyduğunu qəbul etsək, qarşıya çıxan ikinci sual budur ki, nə üçün mərasimlər məhz bu şəkildə keçirilməlidir? Bu məqsədlə elmi yığıncaqlar, dəyirmi masalar, seminarlar təşkil etmək olmazmı? Məgər, hər hansı bir hadisənin yad edilməsi üçün mütləq camaat əzadarlıq edib, özünə əziyyət etməlidir?

Əlbəttə, şəhidlər sərvəri İmam Hüseynin (ə) şəxsiyyəti barədə konfransların keçirilməsi, elmi seminar və mədəni yığıncaqların təşkili, tədqiqatların aparılması olduqca faydalı, həm də zəruridir. Bu kimi fəaliyyətlərin davam etdirilməsi lazımlı bir işdir. Amma, Aşura hadisəsindən yetərincə faydalanmağımız üçün bunlar kifayət edirmi? Bəlkə başqa işlər də görülməlidir? Bu suala cavab vermək üçün ilk növbədə insanlara psixoloji nöqteyi-nəzərdən diqqət yetirilməlidir. İnsan müəyyən bir şeyi dərk edir, lakin həmin şeyi yaşamırsa, bu insanda böyük təsir qoymaz. Misal üçün, insanlar 20 Yanvar hadisəsini dərk edərək kütləvi şəkildə, soyuq havada, böyük bir əziyyət içində Şəhidlər Xiyabanını ziyarət edirlər. Bu, insanları bir növ həmin qanlı gecəyə aparır və bu cinayəti törədənlərə qarşı nifrətini daha da artırır. Əgər biz bu hadisəni yalnız konfranslar, seminarlar çərçivəsində qeyd etsəydik onda insanlardakı hiss, coşqu, nifrət heç də güclü olmazdı.

İmamın öz hədəfi yolunda göstərdiyi fədakarlıqlar haqda yalnız müəyyən biliyə malik olmaq, bizi onun yolunu getməyə sövq etdirməyəcək. Təkcə bilmək və ya məlumat əldə etməklə, insanda belə bir meyl yaranmır. Yüksək əzm və iradə tələb edən bu kimi işləri görmək üçün hisslərimiz təhrik olunmalıdır. Elmi yığıncaq və çıxışlar lazım olan bilik və məlumatı çatdırmaqda bizə yardımçı ola bilər. Bununla yanaşı, daxili hiss və meyilləri gücləndirəcək digər amillər də lazımdır. Məlum məsələdir ki, insanın hər hansı bir hadisəni yaxından müşahidə etməsilə, eşidib və ya oxuması arasında çox fərq vardır. Bunu real həyatda da təcrübə etmək olar. Müşahidə etmədiyimiz hər hansı bir hadisə haqqında eşitdiyimiz məlumatın bizdə yaratdığı təsir ilə, həmin hadisəni öz gözlərimizlə görəcəyimiz zaman yaradacağı təsir arasında böyük fərq vardır. Təbiidir ki, gözlə müşahidə edilən hadisə insanda daha çox təəssürat yaradır.

Allah-taala insanı elə yaradıb ki, bir hadisəni müşahidə etməyin doğurduğu təsir və təəssürat, deyilənlər, eşidilənlər və məlumatlarla yaranan təsirlə kəskin şəkildə fərqlənir. Aşura günü imam Hüseynin (ə) necə şəhid olduğunu hamımız yaxşı bilirik. Amma bunu bilməklə qüssələnib ağlamırıq. Lakin mərasimlərdə mərsiyəxanlar xüsusi ahəng və hərəkətlə Kərbəla müsibətini bizə çatdırdıqda, ixtiyarsız olaraq kövrəlirik, gözlərimiz yaşarır. Bu üsulun insanın hisslərini təhrik etməkdə böyük təsiri vardır. Bu səhnələrin nümayişi İmam Hüseynin (ə) qiyamının nə üçün və necə baş verməsi, necə şəhid olmasını daha dolğun şəkildə öyrənib-bilməyimiz üçün əlverişlidir. Bunları biz nə qədər yaxşı təcəssüm etdirə bilsək, bir o qədər Aşura mədəniyyətindən faydalanmış olacağıq.

Lakin, bu gün bəzi «ziyalı» qüvvələr Aşura mədəniyyətini xalqın yaddaşından silmək üçün bir sıra aldadıcı kəlmələrlə insanları bundan çəkindirmək istəyirlər. Bu mərasimlərin keçirilməməsi üçün əsas dəlil kimi, insanların sinə vurub, ağlamaqla özlərinə əziyyət etmələrini göstərirlər. Lakin başa düşmək lazımdır ki, insani dəyərlərin yaşadılması üçün əziyyət çəkilməsi zəruridir. Həmən «ziyalıların» fikrinə əsaslansaq, xalqın hər il yanvar ayının 20-də Şəhidlər Xiyabanını ziyarət etməsi gərək düzgün sayılmasın. Çünki, bu vaxt insanlar çox əziyyətlərlə qarşılaşırlar. Şaxtalı, soyuq havada uzun növbələrdə dayanmış qocalar, əli körpəli qadınlar, ümumiyyətlə, yüz minlərlə insanlar olmazın əziyyətlərlə üzləşirlər. Lakin başa düşmək lazımdır ki, belə bir əziyyət əslində xalqın azadlıq ruhiyyəsini nə dərəcədə gücləndirir! Eynilə Məhərrəm ayında insanların çəkdiyi əziyyət bütün insanlığın qorunmasına xidmət edir.