islam dini

Добавлено (06.04.2008, 05:09)
---------------------------------------------

qaldiki imam xomeyninin sozuneki bele qeyd edibsen..

Добавлено (06.04.2008, 05:48)
---------------------------------------------

ay inadkar bende bu hedisi senin en boyuk alimlerinden olan ibni qeyyumda redd edir...
İbn Qəyyum bu məslə ilə bağlı belə qeyd edir: “Mütə nigahı Xeybər günü haram qılınmamışdır. Mütə nikahın haram qılınması Məkkənin fəthi ilində reallaşmışdır. Doğru olanı da budur! Elm adamlarından bir qrup, Allah Rəsulu (s.ə.s) mütə nikahını Xeybər günündə haram etdiyi zənn edirlər, səhih hədisdə keçən və Əlidən (r.a) rəvayət edilən bu hədisi dəlil göstərmişlər: "Allah Rəsulu (s.ə.s) Xeybər günündə qadınlar ilə mütə nikahı edilməsini və eşşək ətlərinin yeyilməsini qadağan etdi." Daha sonra ibn Qəyyum deyir: “Xeybər hekayəsində səhabələr yəhudi qadınlar ilə mütə etməmişlər və bu məsələ ilə bağlı Allah Rəsulundan (s. a.) icazə istəməmişdirlər və bu haqda heç bir kimsə belə bir şey nəql etməmişdir.” (İbn Qəyyum əl-Cevziyye, Za'du'l-Mead, 3/385-395.)

indi ise oxu agillan...

MÜT`ƏTUN-NISA, YAXUD MÜVƏQQƏTI IZDIVAC
Ömər ibni Xəttabdan mütəvatir şəkildə nəql olunmuşdur ki, o belə demişdir: «Peyğəmbərin dövründə iki növ müt`ə (ha­­lal şeydən bəhrələnmək) var idi ki, mən indi onları qa­da­­ğan edirəm. Hər kəs onu yerinə yetirsə, cəzalandıracağam: Həcc müt`əsi və qadınlar müt`əsi.»
Həcc müt`əsi, eləcə də xəlifə Ömərin onu qadağan etməsi ilə əlaqədar bəhslər yuxarıda qeyd olundu. Burada isə qadın­la­­rın müt`əsi və onun Ömər tərəfindən qadağan olunmasının sə­bə­b­lərini araşdıracaq, xəlifənin bu barədəki ictihadla­rı­nı bəyan edəcəyik:
1- XÜLƏFA MƏKTƏBININ MƏNBƏLƏRINDƏ MÜT`ƏTUN-NISA, YAXUD MÜVƏQQƏTI IZDIVAC
«Təfsiri Qurtubi» kitabında deyilir: Keçmişdəki və ha­zır­­kı alimlər bu barədə yekdil nəzərdədirlər ki, müt`ə mü­vəq­­qəti bir izdivacdır ki, onda irs yoxdur, ayrılması da tə­laq­­sız baş verir və tə`yin olunmuş müddətin axırında bir-birindən ayrılırlar.
Ibni Ətiyyə deyir: «Müt`ə (müvəqqəti izdivac) odur ki, ki­şi qadını iki şahidin hüzurunda və qadının vəlisinin ica­­zə­si ilə müəyyən olunmuş müddətə qədər özünə arvad etsin. Bu şərtlə ki, bir-birindən irs aparmırlar, kişi də razı­laş­­dıqları mehriyyəni ona verməlidir. Tə`yin olunmuş müd­dət sona çatan zaman kişinin qadın üzərində heç bir haqqı yox­­dur; qadın aylıq adəti baş verib paklanana qədər iddə sax­­la­malıdır, çünki (ehtimal olunan) övlad şəksiz o ikisinə mül­­həq olur və iddə saxlayıb hamilə olmadığına yəqin etdik­dən sonra onun başqa kişilərlə izdivacı caizdir.
«Səhihi Buxari» kitabında Peyğəmbər (s.ə.v.v)-in belə bu­yur­duğu rəvayət olunur: "Hər kişi və qadın (müvəqqəti izd­ivac­da) razılığa gəlsələr, o ikisinin müvəqqədti həyatı üç ge­cəyə qədər davam edir. Ondan sonra istəsələr, ya ona əla­və edər­lər, ya da bir-birində ayrılarlar."
Ibni Əbi Şeybənin «Müsənnəf» kitabında Cabirdən belə rə­va­yət olunur: «Hər vaxt tə`yin olunmuş müddət sona çatsa və ye­ni­­dən başlamaq istəsələr, gərək qadına digər bir mehriyyə ver­­sin.»
Ondan soruşdular: «Qadının iddəsi nə qədərdir?»
Dedi: «Bir heyz miqdarındadır ki, öz əri üçün saxla­ma­lı­dır.»
«Qurtubi təfsiri»ndə Ibni Abbasın belə dediyi rəvayət olu­nur: «Qadının iddəsi bir heyz miqdarındadır.» Və demiş­dir: «Bir-birindən irs aparmırlar.»
Təbərinin təfsirində Sədidən nəql olunur ki, "fəməs­təm­tə`­tum bihi minhunnə ila əcəlin müsəmmən fəatuhunnə" – ayəsi­nin təf­sirində deyir: Bu müt`ə belə bağlanır ki, kişi və qa­dın bir müəyyən olunmuş müddət üçün iki şahidin hüzurunda və qa­dı­nın vəlisinin icazəsi ilə izdivac edirlər. Müddət so­na çat­dığı zaman kişinin qadın üzərində heç bir haqqı yox­dur və qadın azaddır. Yalnız öz bətnini pak etməlidir (id­də saxlamalıdır). Onlar bir-birindən irs aparmır.»
Zəməxşəri özünün «Kəşşaf» təfsirində "fəməstəmtə`tum bi­hi minhunnə..." - ayəsinin təfsirində demişdir ki, bu ayə üç gün­­lük müt`ə barəsində nazil olmuşdur və onun hökmü Alla­hın Məkkəni Peyğəmbərin üzünə açdığı (fəth etdiyi) dövrə qə­dər qalmışdır. Sonra nəsx olundu. O belə idi: Kişi qadı­nı mə`lum bir müddətdə bir gecə, iki gecə-yeddi gecəyə qədər pal­­tar və ya başqa bir şey (mehriyyə ünvanı ilə) verməklə öz əq­di­nə keçirir və ondan ləzzət alır, sonra azad qoyur. Ona gö­­rə müt`ə (faydalanmaq) adlanır ki, kişi qadından ləzzət, ya­xud qadın kişidən mehriyyə alır.»
Bura qədər qeyd olunanlar xüləfa məktəbinin mənbələrində müt`ətun-nisa, yaxud müvəqqəti izdivacla əlaqədar idi. Onun imamiyyə fiqhindəki tə`rifi aşağıda qeyd olunacaq.
2-ƏHLI-BEYT (ə) FIQHINDƏ MÜVƏQQƏTI EVLƏNMƏ
«Müt`ətun-nisa», yaxud «müvəqqəti evlənmə» belədir ki, qa­dın şəxsən, yaxud öz vəkilinin vasitəsilə özünü mə`lum bir müddət və tə`yin olunmuş mehriyyə ilə bir kişinin iz­di­va­cı­na keçirir. Əvvəlcədən də onunla izdivacına şər`i bir ma­neə olmamalıdır. Şər`i maneə: nəsəbi qohumluq, səbəbi qo­hum­luq, süd vasitəsilə yaranan qohumluq, iddədə olmaq və ya ər­də olmaq. Nəzərdə tutulmuş və mə`lum olunmuş müddət so­na çatdığı, yaxud ər müddətin qalanını qadına bağış­la­dı­ğı zaman bir-birindən ayrılırlar. Əgər yaxınlıq baş ver­miş olsa, qadın iki (adət) müddətində iddə saxlamalıdır. Əgər aylıq adəti olmayan qadınlar sır­asındadırsa və yai­sə­lik həddinə çatmayıbsa, qırx beş gün gözləməlidir. Amma əgər yaxınlıq baş verməmişsə, onda, düxuldan qabaq təlaq veril­miş qadın kimidir və iddə saxlaması lazım deyil.
Müvəqqəti evlənmədən əmələ gələn övlad bütün şər`i hökm­lərdə daim izdivacdan yaranan övladın hökmünə malik­dir.
3-ALLAHIN KITABINDA MÜVƏQQƏTI EVLƏNMƏ
Mütəal Allah buyurur:
فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً وَلاَ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُم بِهِ مِن بَعْدِ الْفَرِيضَةِ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا
"Ləzzət aldığınız qadınların mehriyyəsini onlara verin. Əgər müəy­yən mehriyyədən sonra bir şeyə razılaşsanız, sizə qorxusu yoxdur, çünki Allah əlim (elmli) və həkimdir."
XÜLƏFA MƏKTƏBINDƏKI RƏVAYƏTLƏRDƏ BU AYƏNIN TƏFSIRI
1. Əbdür-Rəzzaq özünün «Müsənnəf» kitabında Ətanın be­lə dediyini nəql edir: Ibni Abbas bu ayəni qiraət edərək be­lə təfsir edirdi:
فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ--- اِلَي اَجَلٍ مُسَمًّي ---فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً
Yə`ni "mə`lum bir müddət üçün ləzzət aldığınız qadınların meh­riy­yəsini onlara verin."
2. «Təfsiri Təbəri» kitabında Həbib ibni Əbi Sabitin be­­lə dediyi nəql olunur: Ibni Abbas mənə bir Müshəf verdi və dedi: «Bu Qur`an Übeyyin qiraəti (və təfsiri) əsa­sın­da­dır.» O deyir: Bu ayənin təfsiri o Müshəfdə belə idi:
فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ--- اِلَي اَجَلٍ مُسَمًّي
Yə`ni "mə`lum və tə`yin olunmuş müddətə qədər qadınlardan ləzzət alsanız..."
3. «Təfsiri Təbəri»də Əbu Nəzrədən iki yolla belə rə­vayət olunur: «Ibni Abbasdan «müt`ətün-nisa» barəsində so­ruş­dum. O dedi: «Məgər «Nisa» surəsini oxumamısanmı?» De­dim: «Əlbəttə ki, oxumuşam!» O dedi: "Fəməstəmtə`tum bihi min­hunnə ila əcəlin musəmma" - ayəsini oxumamısanmı? Dedim: «Əgər onu belə oxusaydım və öyrənsəydim, sizdən soruş­maz­dım.» O dedi: «(Necə ki, dedim) elədir»!
4. Həmçinin Əbu Nəzrədən belə rəvayət olunur: Bu ayəni Ib­ni Abbasa qiraət etdim: "Fəməstəmtə`tum bihi minhunnə." Ib­ni Abbas dedi: «Ila əcəlin musəmma», yə`ni mə`lum müddətə qədər. O deyir: «Mən dedim ki, mən bunu belə oxumamışdım və belə bilmirdim.» O dedi: «Allaha and olsun ki, Allah onu belə nazil etmişdir.» Və bu ayəni üç dəfə təkrarladı.
5. Ümeyr və Əbu Ishaqdan rəvayət edilir ki, ayəni belə qira­ət (və təfsir) etmişdir: "Fəməstəmtə`tum bihi minhunnə ila əcə­lin musəmma."
6. Mücahidin belə dediyi rəvayət olunur: "Fəməstəmtə`tum bi­hi minhunnə", yə`ni müvəqqəti nikahdan ibarətdir.
7. Əmr ibni Mürrə rəvayət edir: Səid ibni Cübeyrdən eşit­dim ki, ayəni belə qiraət (və təfsir) edirdi: "Fəməs­təm­tə`­tum bihi minhunnə ila əcəlin musəmma."
8. Qütadə deyir: «Übeyy ibni Kə`bin qiraətində (və təfsi­rin­də) belə idi: "Fəməstəmtə`tum bihi minhunnə ila əcəlin mu­səm­ma."
9. Şö`bə ibni Həkəm rəvayət edir ki, belə demişdir: «On­­dan soruşdum ki, bu ayə qüvvədən salınıb nəsx edilmiş­dir­­mi?» Dedi: «Xeyr!»
10. Cəssasın «Əhkamul-Qur`an» kitabında Əbu Nəzrənin rəva­yəti və Əbu Sabitin rəvayəti Ibni Abbasdan, Übeyy ibni Kə`­bin qiraət hədisi də qeyd olunmuşdur.
11. Beyhəqi özünün «Sünəni-kubra» kitabında Məhəmməd ib­ni Sə`ddən rəvayət edir ki, Ibni Abbas dedi: Müt`ə (müvəq­qə­­ti izdivac) Islamın əvvəllərində olmuşdur və müsəl­man­lar bu ayəni belə qiraət (və təfsir) edirdilər: "Fəməstəm­tə`­tum bihi minhunnə ila əcəlin musəmma."
12. Nüvəvi özünün «Səhihi Müslüm» kitabında yazdığı şər­hində deyir: Ibni Məs`udun qiraətində (təfsirində) ayə belədir: "Fəməstəmtə`tum bihi minhunnə ila əcəlin."
13. Zəməxşəri öz təfsirində deyir: Ibni Abbasdan rəvayət olun­muşdur ki, belə deyirmiş: «Bu ayə Qur`anın möhkəm ayə­lə­rindəndir, yə`ni nəsx olunmamışdır.» Onun özü də bu ayə­ni həmişə belə qiraət (və təfsir) edərmiş: "Fəməstəmtə`tum bihi minhunnə ila əcəlin musəmma."
14. Qurtubi deyir: «Alimlərin hamısı deyirlər ki, bu ayə­dən məqsəd müt`ə nikahı (müvəqqəti izdivac)-dır ki, Isla­mın əv­vəl­lərində olmuşdur. Ibni Abbas, Ibni Əbi Kə`b və Ibni Cü­beyr ayəni belə qiraət (və təfsir) etmişlər: "Fəməstəm­tə`­tum bihi minhunnə ila əcəlin musəmma, fəatuhunnə ücurəhunnə." - Yə`­ni müəyyən və tə`yin olunmuş müddət ərzində (əqdinizə keçirtdiyiniz müd­dət­də) ləzzət aldığınız qadınların mehriyyəsini onlara verin."
15. Ibni Kəsirin təfsirində qeyd olunur: «Ibni Abbas, Übeyy ibni Kə`b, Səid ibni Cübeyr və Sədi ayəni belə qiraət (və təfsir) edirdilər: "Fəməstəmtə`tum bihi minhunnə ila əcəlin musəm­ma, fəatuhunnə ücurəhunnə fərizətən."
16. Süyutinin təfsirində Übeyy ibni Sabit, Əbu Nəzrənin hə­­disi, Qütadənin və Səid ibni Cübeyrin rəvayəti, Übeyy ibni Kə`­­bin qiraəti (və təfsiri) barəsindəki, eləcə də Müca­hi­din, Sədinin və Ətanın Ibni Abbasdan etdiyi rəvayətlərdə və Həkəmin hədisində deyilir: «Bu ayə nəsx olunmamışdır.» Əta­­nın Ibni Abbasdan nəql etdiyi rəvayətdə deyilir: «Həkəm «Ni­­sa» surəsindəki "Fəməstəmtə`tum bihi" - ayəsini müt`ənin ha­lal olmasına hökm etmişdir.»
O deyir: «Onlar bir-birindən irs aparmır, əgər müəyyən olun­­muş müddətdən sonra izdivacı davam etdirmək istəsələr, çox yaxşı; amma əgər bir-birindən ayrılsalar, o da yaxşı­dır.»
Müəllif: Bütün bu müfəssirlər və onlardan başqaları bu ayə­nin təfsirində qeyd olunanları nəql etmişlər. Gördüyünüz ki­mi, Ibni Abbas, Übeyy ibni Kə`b, Səid ibni Cübeyr, Müca­hid, Qütadə və onlardan başqaları ondan rəvayət etmişlər ki, ayəni belə qiraət (və təfsir) etmişdir: "Fəməstəmtə`tum bihi minhunnə ila əcəlin musəmma." Yə`ni misal üçün: Übeyy ibni Kə`b ayəni belə qiraət və təfsir etdikdə məqsədi bu idi ki, bu təfsiri Peyğəmbərdən eşitmiş və Peyğəmbər də "ila əcə­lin musəmma" - deyə buyurduqda, ayəni həmin cümlə ilə təfsir et­mişdir.
4-SÜNNƏDƏ MÜVƏQQƏTI EVLƏNMƏ
a) «Səhihi Müslüm», «Səhihi Buxari», Əbdür-Rəzzaqın «Mü­sən­nəf», Ibni Əbi Şeybənin «Müsənnəf», «Müsnədi Əh­məd», «Sünəni Beyhəqi» və digər kitablarda Əbdüllah ibni Məs­`­­ud­dan rəvayət olunur ki, o, belə demişdir: «Biz Peyğəm­bə­­rin önündə cihad aparırdıq və həyat yoldaşımız yanı­mız­da deyildi. Dedik: «Yaxşı olmazmı ki, özümüzü axtalayaq?» Pey­­ğəm­bər (s.ə.v.v) əvvəlcə bizi bu işdən çəkindirdi, sonra ica­­zə verdi ki, mehriyyə (paltar və sair kimi şeylər) ver­mək­lə dul qadınları müvəqqəti olaraq əqdlərinə keçir­sin­lər. Əbdüllah sonra bu ayəni («Maidə» surəsi, ayə:87) tilavət etdi:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تُحَرِّمُواْ طَيِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللّهُ لَكُمْ وَلاَ تَعْتَدُواْ إِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ
"Ey iman gətirənlər! Allahın sizə halal etdiyi pakizə şeyləri ha­ram etməyin və həddinizi aşmayın, çünki Allah hədlərini aşanları sev­mir."
b) «Səhihi Müslüm, «Səhihi Buxari», Əbdür-Rəzzaqın «Mü­­sən­n­əf» kitablarında Cabir ibni Əbdüllahdan və Səl­mət ibni Əkvədən rəvayət edirlər ki, onlar belə deyir­miş­lər: Peyğəmbərin münadisi (carçısı) bizə tərəf gəlib de­di: «Pey­ğəmbər sizə icazə vermişdir ki, dul qadınlarla müt`ə edə­siniz, yə`ni müvəqqəti olaraq evlənəsiniz.»
ğ) «Səhihi Müslüm», «Müsnədi Əhməd» və «Sünəni Bey­həqi» kitablarında Səbrət Cühənidən rəvayət edilir ki, belə de­mişdir: «Peyğəmbər bizə müt`əni (müvəqqəti izdivacı) icazə ver­di. Mən və başqa bir kişi Bəni Amir qəbiləsindən olan bir qadına elçi getdik. O, güclü və uca boylu bir qadın idi. Soruşdu: «Mehriyyə olaraq nə verirsiniz?» Mən dedim: «Ri­damı.» Mənim yoldaşım da dedi: «Ridamı.» Yoldaşımın ri­da­sı mənim ridamdan yaxşı idi, lakin mən ondan cavan idim. Onun ridasına baxdığı zaman onu bəyəndi və mənə bax­dığı zaman özümü bəyənib mənə dedi: «Sən və sənin ridan mə­nə kifayətdir.» Onunla müvəqqəti olaraq evləndim və üç gün onunla birlikdə oldum. Sonra Peyğəmbər buyurdu: «Hər kəs bu qadınlarla müvəqqəti evlənibsə, onları azad burax­sın.»
q) «Müsnədi Təyalisi» kitabında Müslüm Qürəşidən rə­vayət olunur ki, o, belə demişdir: «Əbu Bəkrin qızı Əsma­nın yanına getdim və ondan müvəqqəti evlənmə barəsində soruşdum. O dedi: «Biz Peyğəmbərin vaxtında onu edirdik.»
d) «Müsnədi Əhməd» və başqa kitablarda Əbu Səid Xid­rinin dilindən belə nəql olunur. «Biz Peyğəmbərin dövründə müt`ə edir və paltarı mehriyyə kimi qərar verirdik.»
ə) Əbdür-Rəzzaqın «Müsənnəf» kitabında deyilir: Biz­lər­dən bə`zilərimiz un ilə dolu olan bir qabla (mehriyyə qə­rar verib) müt`ə edirdik.
j) «Səhihi Müslüm», «Müsnədi Əhməd» və başqa kitab­lar­­da Ətadan belə rəvayət olunur: «Cabir ibni Əbdüllah üm­rə­­ni yerinə yetirmək üçün (Məkkəyə) gəldi və biz mənzildə onun görüşünə getdik. Camaatdan ondan bə`zi məsələləri soruş­dular. Sonra müt`ə bəhsini irəli çəkdilər. Cabir dedi: «Bəli, biz Peyğəmbərin, Əbu Bəkrin və Ömərin dövründə müt`ə (müvəqqəti izdivac) edirdik.»
«Müsnədi Əhməd» kitabında ondan sonra deyilir: «Bu iş Ömərin xilafətinin axırlarına qədər davam etdi.»
«Bidayətul-müctehid» kitabında deyilir: «Bu iş Ömərin xila­fətinin ortalarına qədər davam etdi, sonra Ömər camaatı onu yerinə yetirməkdən çəkindirdi.»

Добавлено (06.04.2008, 05:49)
---------------------------------------------
5-ÖMƏRIN MÜVƏQQƏTI EVLƏNMƏNIN QABAĞINI ALMASININ SƏBƏBI
«Səhihi Müslüm», Əbdür-Rəzzaqın «Müsənnəf», «Müsnədi Əhməd», «Sünəni Beyhəqi» və sair kitablarda Cabir ibni Əb­dül­lahdan belə rəvayət edilir: «Peyğəmbərin və Əbu Bəkrin hə­y­atının bütün dövrlərində bir qədər unu və xurmanı meh­riyyə qərar verir və müvəqqəti olaraq evlənirdik. Nəhayət Əmr ibni Hərisin gördüyü işə görə Ömər onu qadağan etdi.»
Əbdür-Rəzzaqın «Müsənnəf» kitabında Ətadan, o da Cabirdən nəqlən deyir: «Biz Peyğəmbərin, Əbu Bəkrin və Ömərin dövründə müvəqqəti izdivac edirdik. Nəhayət Ömərin xilafətinin axırlarında Əmr ibni Həris bir qadınla müvəqqəti olaraq izdivac etdi. Ravi deyir: Cabir onun adını dedi, amma mən unutdum. O qadın hamilə oldu və bu xəbər Ömərə çatdıqda, onu çağırdı və soruşdu ki, «bu xəbər düzdürmü?» Dedi: «Bəli!» Ömər dedi: «Kim buna şahiddir?» O qadın anasının, yaxud qəyyumunun adını çəkdikdə, Ömər al­da­dılmanın baş verməsindən qorxaraq dedi: «Nə üçün on­lar­dan başqası olmamışdır?!»
Digər bir rəvayətdə deyilir ki, Cabir demişdir: «Əmr ib­ni Həris Kufədən Mədinyə gəldikdə, bir kənizlə müvəq­qə­ti olaraq evləndi. Kəniz hamilə olduğu zaman Ömərin yanı­na gətirdilər. Hadisənin nə yerdə olduğunu soruşduqda, ca­vab verdi ki, Əmr ibni Həris mənimlə müvəqqəti izdivac et­miş­dir. Ömər, Əmr ibni Hərisi də çağırdı və o da aşkar şəkildə iqrar etdi. Ömər dedi: «Nə üçün ondan başqasını seçmədin?!» Bu Ömərin müvəqqəti izdivacı qadağan etdiyi zaman baş vermişdi.
Digər bir rəvayətdə Məhəmməd ibni Əsvəd ibni Xələf de­yir: «Əmr ibni Hovşəb Bəni Amir ibni Liva qəbiləsindən olan bir qızla müvəqqəti olaraq evləndi və o qız hamilə ol­du. Bunu Ömərə xəbər verdilər. Ömər ondan izahat verməsini is­tədi və dedi: «Əmr ibni Hovşəb mənimlə müvəqqəti olaraq ev­lən­mişdir.» Ömər hadisəni Əmrdən soruşdu və o da təs­diq­lədi. Ömər dedi: «Kimi bu işə şahid tutmuşdunuz?» Ravi deyir: Mənim dəqiq yadımda deyil, deyəsən belə dedi: «Ya anamı, ya bacımı, yaxud qardaşımı.» Ömər yerindən qalxıb minbərə çıxdı və dedi: «Nə olub ki, kişilər müvəqqəti izdivac edir, amma ona adil şahid tutmur və onu aşkar etmirlər?!» Ravi deyir: Ömərin bu sözünü onun minbərindəki çıxışına qulaq asan bir şəxs öz qulağı ilə eşidib nəql etmişdi. O deyir: «Camaat bunu ondan qəbul etdilər.»
«Kənzül-ümmal» kitabında Əbu Xeysəmənin qızı Ümmü Əbdüllah rəvayət edir ki, Şamdan bir kişi gəlib mənim mənzilimdə məskən saldı və dedi: «Aravadsızlıq məni çətinliyə salmışdır, mənim üçün bir arvad tap, onunla müvəqqəti olaraq evlənim.» Onu bir qadına elçi göndərdim, mehriyyə tə`yin etdilər və adil şəxs də ona şahid tutuldu. Bun­dan sonra Allahın istədiyi vaxta qədər o qadınla yaşa­dı­lar. Sonra Mədinədən çıxdı. Bu xəbər Ömər ibni Xət­taba çatdıqda məni çağırıb soruşdu: «Bu deyilənlər düz­dürmü?» Dedim: «Bəli.» O dedi: «Əgər o kişi qayıtsa, mənə xəbər ver.» O gəldikdə, Öməri agah etdim. Onu çağırtdırıb dedi: «Səni bu işə nə vadar etmişdir?» Dedi: «Mən bu işi Peyğəmbərin zamanında da yerinə yetirirdim və o həzrət sağ olan vaxta qədər bizi bu işdən çəkindirməmişdi. Əbu Bəkrin dövründə də bunu davam etdirdik, o da həyatda olduğu vaxta qədər bizi bu işdən çəkindirmədi. Sizin xilafətiniz dövründə də onun qadağan olunması bizə çatmamışdır.» Ömər dedi: «Agah olun! Canım əlində olan Allaha and ol­sun, əgər bundan qabaq onu nəhy etmiş olsaydım, səni daş-qa­laq edərdim. Bir-birinizdən ayrılın ki, nikah və izdivac zina­dan ayrılsın.»
Əbdür-Rəzzaqın «Müsənnəf» kitabında Ürvədən belə rəva­yət olunur: «Rəbiə ibni Üməyyə ibni Xələf Mədinənin qeyri-ərəb qadınlarının biri ilə müvəqqəti evləndi. Biri Xovlə bin­ti Həkim olmaqla iki qadın ona şahidlik etdilər. Xov­lə əməlisaleh bir qadın idi. Çox keçmədi ki, o qeyri-ərəb qa­dın hamilə oldu. Xovlə hadisəni Ömər ibni Xəttaba xə­bər verdi. Ömər qalxıb qəzəbindən əbasının bir ucu yerlə sü­rü­nən halda tələm-tələsik minbərə çıxıb dedi: «Mənə xə­bər vermişlər ki, Rəbiə ibni Üməyyə Mədinə qadınlarından olan qeyri-ərəb bir qadınla müvəqqəti evlənmiş və o iki qadını da ona şahid tutmuşlar. Əgər bundan qabaq bunu qadağan etmiş olsaydım, indi onu daş-qalaq edərdim!»
Malik «Müvəttəə» və Beyhəqi «Sünən» kitablarında rəva­yət edirlər ki, Xüveylə binti Həkim Ömər ibni Xəttabın ya­nı­na gəlib dedi: «Rəbiə ibni Üməyyə bir qadınla müvəqqəti ola­raq evlənmiş və o qadın hamilə olmuşdur.» Ömər qəzə­bindən öz ridası yerlə sürünə-sürünə çölə çıxdı və dedi: «Bu müt`əni (müvəqqəti izdivacı) əgər bundan qabaq nəhy etmiş olsaydım, onları daş-qalaq edərdim!»
«Əl-isabə» kitabında deyilir: «Səlmət ibni Üməyyə Həkim ib­ni Üməyyə ibni Ovqəs Əsləmənin kənizi Səlma ilə müvəq­qə­ti izdivac etdi. Səlmə ondan hamilə oldu və o, övladını in­kar etdi. Məsələni Ömərə dedikdə, müvəqqəti evlənməni qada­ğan etdi.
Əbdür-Rəzzaq özünün «Müsənnəf» kitabında Ibni Abbas­dan belə rəvayət edir: «Mö`minlərin əmirini (yə`ni Öməri) müt`­əni qadağan etməyə Ümmü Ərakədən başqa bir şəxs vadar etmə­mişdi. O, hamilə halda çölə çıxdı və Ömər səbəbini soruşduqda, dedi: «Səlmət ibni Üməyyə ibni Xələf mənimlə müvəqqəti evlənmişdir.»
Ibni Əbi Şeybə «Müsənnəf» kitabında Əla ibni Mü­sey­yib­dən, o da atasından belə nəql edir: Ömər dedi: «Əgər bir qa­dınla müvəqqəti izdivac etmiş olan bir kişini mənim ya­nıma gətirsələr və o da möhsinə (həyat yoldaşına sahib ola-ola) olarsa, onu daş-qalaq edəcəyəm, əgər subay olsa, ona şal­laq vuracağam.»
Yuxarıdakı rəvayətlərdən belə aydın olur ki, Peyğəmbərin sə­habələri deyirdilər ki, "Fəməstəmtə`tum bihi" - ayəsi müvəq­qə­ti izdivac barəsində nazil olmuş və Peyğəmbəri Əkrəm onu yerinə yetirməyə göstəriş vermişdir. Onlar da tə`yin olun­muş mehriyyə ilə – un, ya xurma, yaxud paltarı mehriyyə qə­rar verərək – Peyğəmbərin dövründə qadınlarla müvəqqəti ev­lə­nirdilər. Bu hökm Əbu Bəkrin dövründə və Ömərin xila­fə­tinin bir qismində də davam etmişdir. Nəhayət Ömər Əmr ibni Hərisin gördüyü iş xatirinə onu qadağan etdi.
Həmçinin, aydın oldu ki, müt`ə nikahı Ömərin xilafəti döv­ründə qadağan olunmamışdan öncə aşkar şəkildə yerinə ye­ti­rilirdi. Bəlkə də onun bu işi qadağan etməsi tədrici və mərhələ-mərhələ olmuşdur. Əvvəlcə şahidlərlə əlaqədar cid­di tələbkarlıq göstərir və əmr edirdi ki, mö`minlərin adil­lərindən şahid tutsunlar. Bu da yuxarıdakı bə`zi rə­va­yət­lərdən aydın olur. Sonra özünün yekun qadağasını bəyan edib dedi: «Əgər bundan qabaq qadağan etmiş olsaydım, indi daş-qalaq edərdim.»
Bu hadisədən sonra müvəqqəti izdivac Islam cəmiyyətində qadağan və haram edildi. Xəlifə Ömər də öz hakimiyyətinin axırına qədər ona israr etdi, nəsihət edənlərin xeyirxahlıq və öyüd-nəsihətləri ona heç bir tə`sir qoymadı.
Təbəri «Sireyi-Ömər» bölməsində Imran ibni Səvadədən rə­vayət edir ki, o, xəlifədən icazə istəyib onun yanına da­xil oldu və dedi: «Sənə öyüd-nəsihət etmək üçün gəlmişəm!» Ömər dedi: «Sübh-axşam sənə eşq olsun, ey nəsihətçi!»
O dedi: «Ümmətin dörd şeydə sənə irad tuturlar...»
Ömər şallağın dəstəyini çənəsinin altına, ucunu isə diz­lərinin üstünə qoyub dedi: «De gəlsin!»
Imran dedi: «Onlar deyirlər ki, sən ümrəni həcc ayla­rın­da haram etmisən, halbuki, Peyğəmbər bu işi gör­mə­mişdir. Əbu Bəkr də onu halal saymışdır.»
Ömər dedi: «O halaldır, lakin ümrəni həcc aylarında ye­ri­nə yetirsələr, belə təsəvvür edərlər ki, o, həclərinin əvə­zi­nə kifayət edir və bu halda yumurta cücəsiz olar, yə`ni Mək­kə ilin başqa aylarında ümrəçilərdən boş olar, onla­rın həcci də xəlvət olar, halbuki, həcc Ilahi nurlardan olan bir nurdur. Deməli, mənim işim düz olmuşdur!»
Imran dedi: «Deyirlər ki, sən müvəqqəti evlənməni haram etmi­sən, halbuki, o, Allah tərəfindən icazə verilən bir iş idi. Biz münasib bir mehriyyə ilə müt`ə edir, üç gündən son­ra ayrılırdıq.»
Ömər dedi: «Peyğəmbəri Əkrəm onu zərurət halında halal bi­lirdi. Ondan sonra camaat rifah halına çatdılar, indi mü­səl­manlardan bir kəsi tanımıram ki, ona əməl etsin, ya­xud ona doğru qayıtsın. Indi də hər kəs istəyirsə, münasib bir mehriyyə ilə (daimi) evlənsin və üç gündən sonra təlaqla ayrıl­sın. Deməli, mənim işim düzgündür.»
Müəllif: Xəlifə Ömərin müt`ə həccini qadağan etməsinə bə­­ra­ət qazandırılan sözü «əgər müsəlmanlar ümrəni həcc ay­la­­rında yerinə yetirsələr, onların həccinin əvəzinə kifayət et­­diyini təsəvvür edərlər» – deyə nəhy etməsi ilə əlaqədar sö­zü ilə, yə`ni həcc və ümrənin bir yerə yığılması ilə əla­qə­dar sözü ilə düzgün gəlmir. Həqiqətdə onun səbəbi digər bir rəvayətdə qeyd olunandır. Orada demişdir: «Məkkə əha­li­sinin nə süd verən heyvanları, nə faydalı əkin sahələri var­dır. Onların ticarətlərinin rövnəqləndiyi vaxt yalnız bu evin qonaqlarının gəldiyi günlərdədir. Buna əsasən, adam­lar gərək iki dəfə ona tərəf gəlsinlər: Bir dəfə müf­rə­də həcci üçün, bir dəfə də müfrədə ümrəsi üçün. Bunu et­mə­lidirlər ki, mühacirlərin əsli və kökü olan Qüreyş on­lar­dan (maddi cəhətdən) bəhrələnsin.»
Amma xəlifənin müt`ə nikahı barəsindəki nəzərinə, yə`ni «Pey­ğəmbərin dövrü zərurət dövrü idi, indi isə belə deyil­dir» - sözünə gəldikdə isə, bu yozum da qəbulolunası deyil­dir. Çünki müt`ənin Peyğəmbər dövründə baş verməsini aş­kar şəkildə bəyan edən rəvayətlərin çoxu bunu çatdırmaq is­tə­yir ki, onun nazil olması müharibə və səfər halında ol­muş­dur. Buna görə də Peyğəmbərin əsri, Ömərin əsri və bi­zim dövrümüzə qədərki əsrlər arasında heç bir fərq olmaya­caq­dır.
Çünki insan yer üzündə tapıldığı bir vaxtdan həmişə səfərə ehtiyaclıdır, günlər, aylar, bə`zən illərlə öz əhli-əyalından ayrı olur. Indi əgər bir kişi səfərə getsə və səfəri uzansa, özünün cinsi qərizəsi ilə nə etməlidir? Onu özündən ayıraraq başqa bir yerdə qoya bilərmi ki, yenidən qa­yıt­dıqdan sonra ondan istifadə etsin?! Yoxsa cinsi qərizəsi hə­mişə onunladır və səfər və qeyri-səfərlərdə ondan ayrıl­mır? Əlbəttə ki, bu qərizə həmişə onunladır. Belə olan hal­da onu inkar etmək olarmı?! Hələ bunlar bir tərəfə, əgər bəşər övladlarından olan nadir şəxslər (hər bir şə­rait­də) iffətçiliyə riayət edə bilsələr, onda yenə də bütün in­san­lar belə ola bilərmi?! Yoxsa onların əksəriyyəti öz cin­si qərizələri qarşısında acizdir? Cəmiyyətdə bəşər nəs­lindən belə bir böyük qrup ola-ola onu cinsi qərizədən çə­kin­dirmək mümkündürmü ki, o özünün fitri qanunları ilə mü­xa­lifət etsin?! Onun üçün cəmiyyətə xəyanət etməkdən baş­qa bir yol qalırmı?!
Görəsən, insanın bütün maddi və mə`nəvi müşküllərini ən münasib yollarla həll edən Islam dini bu müşkülü ca­vab­sız qoyubdurmu?! Xeyr! Əksinə, bu müşkül üçün müvəqqəti evlənmə yolunu qanuni hala salmışdır. Necə ki, imam Əli (ə) buyurmuşdur: "Əgər Ömər (müvəqqəti evlənməni) qadağan et­mə­səydi, bədbəxtlərdən başqa heç kəs zina etməzdi." Amma qeyri-is­lami cəmiyyətlərə gəldikdə isə, çıxış yolunu zinanın caizliyində görür və onu hər bir halda azad qoyurlar.

Добавлено (06.04.2008, 05:50)
---------------------------------------------
Qeyd olunanlar təkcə vətənlərindən uzaqda yaşayan müsa­fir­lərin çətinliyi deyil; əksər camaat da öz vətənlərində çox vaxtlar daimi əqdlə evlənə bilmirlər. Bu çətinlikdə qa­dın və kişi eyni səviyyədədir. Halbuki, əgər uzun illər boyu dai­mi olaraq evlənə bilməyən insan vardırsa, onda müvəqqəti izdi­vaca pənah aparmasa, nə etməlidir? Xüsusilə bunu nəzə­rə alaq ki, Qur`ani-Kərim müsəlman kişilərə buyurmuşdur: "Və­la tuvaiduhunnə sirrən- onlarla gizlində qərar qoymayın." Müsəl­man qadınlara isə belə buyurmuşdur: "Vəla müttəxizati əxdan- xəl­vətdə özlərinə dost seçməsinlər."
Amma xəlifə Ömər özünün bu qadağasını izah edərək de­diyi: «Müvəqqəti izdivacı daimi izdivaca çevirin və üç gün­dən sonra təlaq verin» - sözünə gəldikdə isə, bu işin nəti­cə­si iki halda ola bilər: Birincisi budur ki, bu qərar qa­dın­la kişinin əvvəlcədən mə`lumatı ilə yanaşı olsun, hər ikisi onunla razılaşsınlar. Bu da elə müt`ə nikahından iba­rət olacaqdır.
Ikincisi budur ki, ərin belə məqsədi olsun və onu qa­dın­dan gizlətsin ki, bu halda qadını aldatmaq və onu təh­qir etmək sayılacaqdır. Çünki onlar daim izdivac əsasında qə­rar qoyur və kişi batini niyyətini (üç gündən sonra təlaq ver­məyi) gizlədir. Halbuki, zahirdə üç günlük olan daimi iz­di­vac da baş verdikdən sonra qadınların və onların hima­yə­çilərinin daimi izdivaca olan e`timadları aradan gedəcək­dir.
Sonda bunu deyirik ki, Imranla xəlifə Ömərin və baş­qa­la­rının arasında baş verən söhbətlərdən, eləcə də Ömə­rin bu barədə dediyi söhbətlərindən aydın olur ki: Müvəq­qə­ti izdivacın qadağan olunmasına dair Peyğəmbəri Əkrəmdən nəql olunan və əsl təfsir və hədis kitablarında yayılan rə­va­­yət­lərin hamısı saxta rəvayətlərdir ki, Ömərin əsrindən son­­ra düzəldilmişdir. Çünki əgər Ömərin xilafəti döv­rün­də Peyğəmbər səhabələrindən hər hansı biri o həz­rət­dən Ömə­rin həcc müt`əsi və qadınlar müt`əsi barəsindəki si­y­asə­tini təsdiqləyən bir rəvayət nəql etsəydi, hökmən onu aş­kar edərdi. Çünki xəlifənin bu işi qadağan edib və onu yeri­nə yetirənləri cəzalandırması ilə əlaqədar aşkar tə`kid­ləri və təhdidləri ilə yanaşı, onun xəlifədən gizlə­dil­məsinə heç bir ehtiyac görülmürdü. Xəlifənin özü də əgər bir müddət ər­zində siyasətini təsdiqləyən bir şey tap­saydı, ona istinad edər və müsəlmanlara bu qədər təzyiq göstər­məyə ehtiyac duy­maz­dı.
Beləliklə, Ömərin dövrü öz siyasətinin müxaliflərini məhv edib nəfəslərini çəkməyə qoymadığından və hətta Pey­ğəm­bər hədislərinin ravilərini rəvayət nəql etməkdən saxla­masına baxmayaraq sona çatdı.
Bu siyasət Osmanın xilafətinin əvvəlindəki altı ildə də davam etdi. Xəlifənin müt`əni qadağan etməkdəki hökmü təd­­­rici olaraq Islam ölkələrinə və cəmiyyətinə yayıldı və bun­­­dan sonrakı Islamda – xilafət aparatının icazə verdiyi şey­­­lər­dən başqa heç bir şey bilməyən – yeni bir nəsil yaran­­dı.
6-ÖMƏRDƏN SONRA MÜVƏQQƏTI EVLƏNMƏ
Osmanın xilafətinin ikinci yarısında xilafətin hakim qüv­­vələri parçalandı və bir-birinin qarşısında qərar tut­du­­lar: Ayişə, Təlhə, Zübeyr, Əmr ibni As və onun ardı­cıl­la­­rı bir tərəfdə, Mərvan və onun övladları, Bənil-As, sair Bə­­ni Üməyyə və onun ardıcılları isə digər tərəfdə dayan­dı­­lar. Bu çarpışmalar nəticəsində müsəlmanların əməl mey­­danı genişləndi, nisbi azadlıqlar əldə etdilər, qadağan olu­nan hədislərin bir qismi yayılmağa başladı və müsəl­man­ları xəlifə qarşısında müqavimət və mübarizəyə çəkdi. Ye­ni nəsil qədim müsəlmanlardan eşitməyə taqətləri olmayan şey­­lər eşidir, heç vaxt müşahidə etmədikləri işlər görür­dü­­lər. Müxalifətlərin bə`ziləri müvəqqəti izdivacla əla­qə­dar idi.
Əbdür-Rəzzaq «Müsənnəf» kitabında Ibni Cərirdən, o da Ətadan belə rəvayət edir: Müt`ənin adını eşitdiyim ilk şəxs Səfvan ibni Yə`la idi. O mənə xəbər verdi ki, Müaviyə Ta­if­də bir qadınla müvəqqəti izdivac etmiş, mən də onun işi­ni bəyənilməz hesab etmişdim. Sonra Ibni Abbasın ya­nı­na getdik. Bə`zilərimiz bu hadisəni ona da dedi. O belə ca­vab verdi: «Bəli, bu iş (müvəqqəti evlənmə) caizdir.» Ravi de­yir: Mənim qəlbim sakitləşmədi və nəhayət Cabir ibni Əb­dül­lahın yanına getdim, camaat ondan müəyyən suallar so­ru­şurdu, müt`əyə çatanda Cabir dedi: Bəli, biz Peyğəmbərin, Əbu Bəkrin və Ömərin dövründə müvəqqəti izdivac edirdik. Nə­hayət Ömərin xilafətinin axır vaxtlarında Əmr ibni Həris bir qadını müvəqqəti olaraq əqdinə keçirtdi və...»
Həmçinin Əbdür-Rəzzaqın «Müsənnəf» kitabında belə de­yi­lir: Müaviyə ibni Əbi Süfyan Taifə daxil olan zaman Məa­nə adlı bir qadınla müvəqqəti evləndi. Cabir deyir: «Mən Məanəni Müaviyənin xilafəti dövründə gördüm. O hələ də sağ idi və Müaviyə onun dünyadan getdiyi vaxta qədər hər il onun üçün hədiyyə göndərirdi.»
Həmin kitabda Əbdüllah ibni Xeysəmdən belə rəvayət olu­nur: Məkkə şəhərində iraqlı abid bir qadın Əbu Üməyyə ad­lı oğlu ilə birlikdə yaşayırdı. Səid ibni Cübeyr onun evi­nə gediş-gəliş edirdi. O deyir: Səidə dedim: «Bu qadı­nın yanına çox gedib gəlirsən?!» Səid dedi: «Mən onu mü­vəq­qəti izdivacla öz əqdimə keçirmişəm.» Səid ona demişdi: «Müvəq­qəti izdivac adi su içməkdən də rahatdır.»
Bəli, həmin dövrdən e`tibarən müvəqqəti izdivacın halal ol­­ması barəsində sözlər danışılmış, fətvalar verilməyə başla­mışdır. Əbdür-Rəzzaq öz kitabında deyir: Əli Kufədə de­di: "Əgər Ömər ibni Xəttabın əvvəlki rə`yi olmasaydı, fərman ve­rər­dim ki, müvəqqəti izdivac yayılsın. Bundan sonra bədbəxt adamdan baş­qa heç kəs zina etməzdi."
«Təfsiri Təbəri», «Təfsiri Nişaburi», «Təfsiri Fəxr Ra­­­zi», «Təfsiri Ibni Həyyan» və «Təfsiri Süyuti» kitabla­rın­­­da rəvayət olunur ki, imam Əli (ə) buyurmuşdur: "Əgər Ömər müvəqqəti izdivacı qadağan etməsəydi, bədbəxt şəxslərdən başqa heç kəs zina etməzdi."
«Təfsiri Qurtubi» kitabında Ibni Abbasın belə dediyi nəql olunur: «Müvəqqəti evlənmə Allah tərəfindən bəndə­lərə hədiyyə olunan Ilahi bir ne`mət idi (və Ömər onu bən­də­lə­rə qadağan etdi). Əgər Ömər onu qadağan etməsəydi, bəd­bəxt­lərdən başqa heç kəs zina etməzdi.»
Əbdür-Rəzzaqın «Müsənnəf», Cəssasın «Əhkamul-Qur`an», Ib­­ni Rüşdün «Bidayətul-müctehid», Süyutinin «Durrul-mən­sur» kitabında və Ibni Əsirin «Nihayətül-lüğət» kitabının «şə­qi» maddəsində, Ibni Mənzurun «Lisanul-ərəb» kita­bın­da, Zübeydinin «Tacul-ərus» və digər kitablarda qeyd olunur ki, Əta deyir: Ibni Abbasın belə dediyini eşitdim: «Allah Öməri bağışlasın! Müt`ə Ilahi rəhmətdən başqa bir şey deyildi ki, Allah onu Mühəmmədə əta etmişdi (Ömər onu qadağan etdi). Əgər onun qadağanı olmasaydı, bədbəxt şəxs­lər­dən başqa heç kəsin zinaya ehtiyacı olmazdı.»
Əbdür-Rəzzaqın «Müsənnəf» kitabında «rəhmət» kəlmə­si­nin yerinə «rüxsət» sözü (genişlik, icazə) qeyd olunmuşdur. Əta deyir: «Allaha and olsun, sanki, onun sözünü eşidirəm ki, belə deyirdi: «Illa şəqiyyun, yə`ni bədbəxtlərdən başqa.»
«Bidayətul-müctehid» kitabında belə deyilir: "Əgər Ömər onu qadağan etməsəydi, bədbəxtlərdən başqa heç kəs zinaya düçar olmaz­dı."
7-ÖMƏRDƏN SONRA MÜT`ƏNIN HALAL OLMASINA ISRAR EDƏNLƏR
Ibni Həzm «Əl-mühəlla» kitabında yazır: «Peyğəmbəri Ək­rəm­dən sonra əvvəlki səhabələrdən bir qrupu onun halal olma­sına e`tiqadda qalmışdı. O cümlədən, Əbu Bəkrin qızı Əsma, Cabir ibni Əbdüllah, Ibni Məs`ud, Ibni Abbas, Müa­viyə ibni Əbu Süfyan, Əmr ibni Həris, Əbu Səid Xidri, Üməy­yə ibni Xələfin iki oğlu Sülmə və Mə`bəd və Cabir ibni Əbdüllah onun Peyğəmbərin dövründə halal olmasını, Əbu Bəkrin və Ömərin xilafətinin axırlarına qədər halal­lığında qalmasını bütün səhabələrdən rəvayət etmişlər.
O deyir: «Ömər ibni Xəttab yalnız o halda qadağan və rədd olunmuş sayırdı ki, iki adil şəxs ona şahidlik et­mə­sin və iki nəfər adilin şəhadəti ilə onu rəva bilir­di. Tabeinlərdən Tavus, Əta, Səid ibni Cübeyr və sair Mək­kə fəqihləri onun halal olmasına israr edirdilər.»
Qurtubi öz təfsirində belə qeyd edir: Müvəqqəti evlən­mə­ni yalnız Imran ibni Həsin, bə`zi səhabələr və Əhli-beytdən bir qrupu caiz bilirlər. O deyir: Əbu Ömər demişdir: «Ib­ni Abbasın səhabələri, məkkəlilər və yəmənlilərin hamısı müvəq­qəti izdivacı Ibni Abbasın məzhəbinə əsasən, halal hesab etmişlər.»
Ibni Qüdamə «Muğni» kitabında deyir: «Ibni Abbasdan rəvayət olunur ki, o, müt`əni caiz hesab etmişdir. Səha­bə­lərin çoxu, o cümlədən Əta və Tavus bu əqidə­də­dir­lər. Ibni Cərir bu əsasda fətva vermiş və onun halal ol­ma­sını Əbu Səid Xidri və Cabirin dilindən rəvayət et­miş, şiələr də ona doğru getmişlər. Çünki Peyğəmbəri Ək­rəm (s.ə.v.v)-in ona icazə verməsi danılmaz bir məsələ idi.»
8-ÖMƏRIN ARDICILLARI MÜVƏQQƏTI IZDIVACI QADAĞAN EDIR
Müvəqqəti izdivacın haram olmasının tərəfdarlarından biri də Əbdüllah ibni Zübeyrdir. Ibni Əbi Şeybə «Müsən­nəf» kitabında Ibni Əbi Ze`bdən belə rəvayət etmişdir: Ibni Zübeyr xütbə oxuyub deyirdi: "Əla və innəl-müt`ətə hiyəz-zi­na, yə`ni "agah olun ki, müt`ə elə həmin zinadır!"
Digəri isə Ibni Səfvandır ki, onun hədisi qeyd oluna­caq­dır. Üçüncüsü Əbdüllah ibni Ömər özünün iki nəzəriy­yə­sin­dən birində haram etmişdir. (Bunun da şərhi gələcəkdir.) Həm­çinin, bu məsələdə Ömərin ardıcılları ilə müxalifləri ara­sında çoxlu çəkişmələr və münaqişələr olmuşdur ki, onu aşa­ğıda qeyd edirik:
9-ÖMƏRIN MÜXALIFLƏRI ILƏ TƏRƏFDARLARI ARASINDA IXTILAF
Müvəqqəti evlənmənin halal olması barəsində Ibni Ab­bas­la müxaliflərdən olan Ibni Zübeyr kimiləri arasında aşa­ğıdakı şəkildə bəhslər və mübahisələr baş vermişdir:
Müslüm «Səhih» kitabında və Beyhəqi «Sünən» kitabında Ür­­vət ibni Zübeyrdən belə rəvayət edirlər: Əbdüllah ibni Zü­beyr Məkkədə ayağa qalxıb dedi: «Allah, qəlblərini də göz­lə­ri kimi kor etdiyi insanlar müvəqqəti izdivacın halal ol­ma­sı­na dair fətva verirlər!» Bu sözlə Əbdüllah Ibni Abba­sı nə­­zər­də tuturdu ki, o zaman gözlərini əldən vermişdi. Ibni Ab­bas cavabında dedi: «Sən əclaf və yelbeyin bir varlıqsan! Ca­nıma and olun ki, müt`ə Imamul-müttəqinin (məqsədi Pey­ğəm­bər idi) dövründə halal idi. Ibni Zübeyr dedi: «Sən özün sınaqdan çıxart; Allaha and olsun, əgər belə etsən – müt`ə əncam versən – səni öz daşlarırla daş-qalaq edəcəyəm!»
Ibni Şəhab yazır: Xalid ibni Mühacir ibni Seyf mənə xə­bər verərək dedi: Mən bir kişinin yanında oturmuşdum, baş­qa bir kişi onun yanına gəlib müt`ənin hökmünü souşdu. O, müt`ənin yerinə yetirilməsinə dair fətva verdi. Əbu Əmrə Ən­sa­ri ona dedi: «Yavaş!» O dedi: «Nə üçün? Allaha and ol­sun ki, biz Imamul-muttəqinin dövründə onu yerinə yetirir­dik.»
Səid ibni Cübeyr rəvayət edərək deyir: Əbdüllah ibni Zü­beyr bir xütbə oxudu və Ibni Abbasın müt`ənin halal olması barəsindəki fətvasına e`tiraz edirdi. Ibni Abbas dedi: «Əgər düz deyirsənsə, anandan soruş!» Əbdüllah öz anasından soruş­duqda, belə bir cavab eşitdi: «Ibni Abbas düz deyir: bəli, belədir.» Ibni Abbas deyir: «Əgər istəsən, müvəqqəti izdivac yolu ilə dünyaya gələn Qüreyş kişilərinin adını sayaram.
Aydındır ki, bu söhbətlər Əbdüllah ibni Zübeyrin Mək­kəyə hakim olduğu vaxtda baş verməlidir. O zamanda cümə və cama­at namazları Beytüllahil-həramda qılınırdı. Düzgün nə­zər budur ki, bu söhbətlər cümə namazı xütbələri vaxtında və müsəlmanlardan çoxunun iştirakı ilə olan məclisdə baş ver­mişdi. Çünki bizim nəzərimizə görə, Ibni Abbas, Ibni Zü­bey­rin çıxışlarında iştirak etməyi səhih bilmirdi, yal­nız cümə namazında iştirak edirdi ki, onda iştirak etməyə də məcbur idilər.
Buradan aydın olur ki, Ibni Zübeyrin və hakim hey`ətin, yə`­­ni xilafət aparatının Peyğəmbərin müt`əni qadağan etməsi ba­­­rə­­sində söz, əməl və təqriri barəsində heç bir sənədləri yox idi. Çünki əgər malik olsaydılar, Ibni Abbasın müqa­bi­lin­­­də və onun dediyi: «Müt`ə Peyğəmbərin dövründə yerinə ye­ti­­­ri­­lirdi» - kimi möhkəm fətvası qarşısında ona istinad edər­­dilər.
Bəli, həcc müt`əsini və qadınlar müt`əsini bu günkü günə qə­dər haram edən, onu günün məntiqinə uyğunlaşdıran və xi­la­fətin hakim hey`ətinin əksinə olaraq onun halal olmasına inananlar isə, Peyğəmbəri Əkrəm (s.ə.v.v)-in sünnəsinə isti­nad etmiş, onların qarşısına çıxmış və Peyğəmbərin sün­nə­sindən dəlil gətirmişdilər.
«Səhihi Müslüm», «Müsnədi Əhməd», «Müsnədi Təyalisi», «Sünə­ni Beyhəqi» və sair kitablarda Əbu Nəzrədən belə rəva­yət olunur: Cabir ibni Əbdüllahın yanında idim, bir şəxs gəlib dedi: «Ibni Abbas və Ibni Zübeyr həcc və qadınlar müt`ə­si barəsində ixtilaf etmişlər.» Cabir dedi: «Biz onu Peyğəmbərin dövründə yerinə yetirirdik. Sonra Ömər bizi bu işdən çəkindirdi, biz də yerinə yetirmədik.»
Digər bir rəvayətdə isə belə dediyi nəql olunur: Cabirə dedim: «Ibni Zübeyr müvəqqəti evlənməni qadağan edir, Ibni Abbas isə onun halal olmasına göstəriş verir. Cabir dedi: Hə­dis mənim ixtiyarımdadır, biz Peyğəmbərin dövründə mü­vəq­qəti izdivac edirdik. Ömər ibni Xəttabın vaxtı gəlib çatan­da bir xütbə oxuyaraq dedi: «Allah-taala Öz Peyğəmbəri üçün istədiyi hər bir şeyi halal etmişdir. Qur`an da öz ye­rin­də nazil olmuşdur. Indi öz həccinizi ümrənizdən ayı­rın və bu qadınlarla müt`ə etməkdən çəkinin! Əgər müvəqqəti izdi­vac etmiş olan bir kişini mənim yanıma gətirsələr, onu daş-qalaq edəcəyəm.»
Bu rəvayət Beyhəqinin «Sünən» kitabında belə qeyd olunur: «Biz Peyğəmbərin dövründə və Əbu Bəkrin xilafətində müt`ə edirdik. Ömər ibni Xəttab xilafətə çatan zaman dedi: Alla­hın Rəsulu elə Allahın Rəsulu, Qur`an da elə həmin Qur`an­dır. Bu ikisi (ki, deyirik) iki müt`ədir ki, Peyğəmbərin döv­rün­də bərqərar idi və mən (indi) onları qadağan edirəm, hər kəs yerinə yetirsə, cəzalandıracağam: Onlardan biri müvəqqəti izdi­vacdır, əgər müvəqqəti əqd ilə bir iş görmüş olan bir kiş­ini mənim yanıma gətirsələr, onu daş-qalaq edəcəyəm və daş­lar altında dəfn olunacaqdır! Digəri də həcc müt`əsidir. Öz həccinizi ümrənizdən ayırın; çünki bu iş sizin həcc və ümrə­nizi daha kamil edər.»
10-IBNI ABBASLA BAŞQALARI ARASINDA olan IXTILAF
Əbdür-Rəzzaqın «Müsənnəf» kitabında deyilir: (Ibni) Səf­van dedi: «Bu Ibni Abbas zinaya dair fətva verir.» Ibni Ab­bas dedi: «Mən zinaya fətva vermirəm! Məgər (Ibni) Səfvan Üm­mü Ərakəni unutmuşdurmu? Allaha and olsun ki, o qadı­nın övladı müt`ədən dünyaya gəlmişdir! Məgər o zina etmiş­dir­mi? Bəni Cəməh qəbiləsindən bir kişi onunla müvəqqəti izdi­vac etmişdi.»
Başqa bir rəvayətdə Tavusun belə dediyi nəql olunur: «Ib­ni Səfvan zinaya dair fətva vermişdir? Ravi deyir: Ibni Ab­bas müt`ədən dünyaya gələn bir neçə adamın adını çəkdi. O de­yir: Mən onları eşitdim, yalnız Mə`bəd ibni Üməyyənin adı­nı xatırlayıram.»
Mə`bəd ibni Səlmə ibni Üməyyə Kimdir?
Rəvayətlərin birində qeyd olunduğu kimi Ibni Abbas demişdir: Ümmü Ərakədən başqa bir kəs mö`minlərin əmiri Öməri bu cür reaksiya göstərməyə vadar etməmişdi. O, hamilə halında çölə çıxdı və Ömər bunun səbəbini soruşduqda, belə cavab dedi: «Səlmət ibni Üməyyə ibni Xələf məni müvəqqəti olaraq əqdinə keçirmişdir.» Buna görə də Ibni Səfvan Ibni Abbasın nəzərini xoşagəlməz sayanda Ibni Abbas ona dedi: «Öz əmindən soruş!»
«Cəmhərətul-ənsab» kitabında Ibni Həzm yazır: Üməyyə ibni Xələf Cəməhinin Əli, Səfvan, Rəbiə, Məs`ud və Səlmət adlı övladları var idi ki, Mə`bəd ibni Səlmət həmin Səlmət ibni Üməyyə ibni Xələfin oğludur. Onun anası da Ümmü Ərakə olmuşdur. Səlmə Ömərin, yaxud Əbu Bəkrin xilafəti dövründə onunla müvəqqəti evlənmiş və Mə`bəd ibni Səlmə də bu izdivacdan dünyaya gəlmişdir.»
Müəllif: Bizim nəzərimizcə, Səfvan ibni Üməyyə elə Ibni Səfvanın atasıdır. Səfvan Səlmət ibni Üməyyənin qardaşı olduğuna görə Ibni Abbas ona demişdir ki, «əmindən soruş!» Həmçinin, demişdir: «Ümmü Ərakəni unutmusanmı? Allaha and olsun, onun övladı-yə`ni Mə`bəd ibni Səlmət Ibni Səf­vanın əmisi-müvəqqəti evlənmədən dünyaya gətirdiyi övladdır. O zina etmişdirmi?» Müt`ə yolu ilə dünyaya gələn övladları saydıqda, bu Mə`bədi də onlardan biri hesab etmişdir.
11-ƏBDÜLLAH IBNI ÖMƏRIN IBNI ABBASLA IXTILAFI
Əbdüllah ibni Ömərdən müvəqqəti evlənmə ilə əlaqədar nəql ounan rəvayətlər müxtəlifdir. Onların bə`zilərində deyi­lir:
«Əhməd ibni Hənbəl öz «Müsnəd» kitabında Əbdür-Rəhman ibni Nəim Ə`rəcidən rəvayət edir ki, o, belə demişdir: Ibni Ömə­rin yanında idim ki, bir nəfər ondan müvəqqəti izdivac barə­sində soruşdu, Əbdüllah qəzəblənib dedi: «Allaha and olsun, biz Peyğəmbərin dövründə zinakar deyildik!»
Əbdür-Rəzzaqın «Müsənnəf» kitabında deyilir: «Ibni Ömə­rə deyildi: «Ibni Abbas müvəqqəti evlənməyə icazə verir.» O dedi: «Güman etmirəm ki, Ibni Abbas belə bir söz demiş ola.» Dedilər: «Bəli, Allaha and olsun ki, belə deyir.» Əb­dül­lah dedi: «Agah olun! Allaha and olsun, o, Ömərin dövründə də belə söz deyə bilməzdi. Ömər sizi bu işdən şiddətlə çə­kin­­dirmişdi, mən də onu zinadan başqa bir şey hesab etmi­rəm!»
Ibni Əbi Şeybənin «Müsənnəf» və Süyutinin «Durrul-mən­sur» kitablarında belə nəql olunur: Əbdüllah ibni Ömər­dən müvəqqəti izdivac barəsində soruşduqda, dedi: «Haram­dır!» Ona deyildi ki, axı Ibni Abbas onun halallığına dair fət­va vermişdir. Dedi: «Onda nə üçün Ömərin dövründə onu züm­zümə etmirdi?!»
«Sünəni Beyhəqi» kitabında «haramdır!» - ibarəsindən son­ra deyilir: Ömər ibni Xəttab əgər bir kəsi ona görə tut­say­dı, onu daş-qalaq edərdi.»
12-MÜT`Ə BARƏSINDƏ XÜLƏFA MƏKTƏBININ ARDICILLARININ SONRAKI TƏDBIRLƏRI
Gördüyümüz kimi, xüləfa məktəbinin müvəqqəti izdivacı qa­da­ğan etmək barəsindəki məntiqləri Ibni Zübeyrin haki­miy­yə­ti dövrünə qədər zorakılıq və qüdrət mehvərində dolanırdı. Bu məktəbin ardıcılları ondan sonra mövqelərini dəyiş­di­lər, hədis qondarma və təhrif etmə məqamına gəldilər ki, onla­rın nümunələrini qeyd edirik:
a) «Sünəni Beyhəqi» kitabında deyilir: «Ibni Abbas müvəq­qə­ti izdivacın halal olmasına dair fətva verir və elm əhli onu görməməzliyə vururdular. Ibni Abbas bu işdən çəkin­mir­di, nəhayət şairlərdən biri onun fətvası barəsində belə bir şe`r oxudu:
يَا صَاحِ هَلْ لَكَ فِي فَتْيَا ابْنِ عَبَّاسٍ هَلْ لَكَ فِي نَاعِم خُودٍ مُبْتَلَةٍ
تَكُونُ مَثْوَاكَ حَتَّى مَصْدَرِ النَّاسِ .
"Ey dad! Bilirsinizmi ki, Ibni Abbasın fətvası nə idi?!
Bilirsiniz ki, sənin nazlı qızını hara aparırlar?!
O yerə aparırlar ki, mənzilinin bucaqları kişilərin mehman qəbul edəni olsun."
Deyir: «Elm əhli bu şe`rləri eşitdikdən sonra müt`əyə şid­dətlə nifrət etdilər və onu xoşlamadılar.»
Əbdür-Rəzzaqın «Müsənnəf» kitabında Zəhridən belə rəva­yət olunur: Şair bu şe`rləri – "ya sahə həl ləkə fi fətya Ib­ni Abbas" şe`rini oxuyan zaman alimlər müvəqqəti izdi­vacı çirkin iş hesab etdilər.
Bu rəvayətdə qeyd olunur ki, Ibni Abbas heç vaxt müvəqqə­ti izdivacın halal olması fətvasından geri çəkilməmişdir, alim­lərin bu barədə e`tinasız yanaşmaları və şairlərin həcv şe`rləri onu bu işdən çəkindirə bilməmişdir.
b) Səid ibni Cübeyrin əvvəlki rəvayətini təhrif etmiş və onu belə rəvayət etmişlər: Ibni Abbasa dedim: «Bilirsənmi nə etmisən və nə fətvalar vermisən? Sənin fətvanı süvarilər uzaq məntəqələrə aparmış, şairlər onun barəsində şe`rlər qoşmuşlar?!» O dedi: «Nə demişlər?» Dedim: Belə demişlər:
اَقُولُ لِلشَّيْخِ لَمَّا طَالَ مَجْلِسُهُ يَا صَاحِ هَلْ لَكَ فِي فَتْيَا ابْنِ عَبَّاسٍ
يَا صَاحِ هَلْ لَكَ فِي بَيْضَاءَ بَهْكَنَة تَكُونُ مَثْوَاكَ حَتَّى مَصْدَرِ النَّاسِ
Ibni Abbas dedi: «Inna lillah və inna iləyhi raciun! Alla­ha and olsun, mən buna dair fətva verməmişəm və bunu nəzər­də tutmamışam. Mən müt`ədən yalnız Allah-taalanın zəru­rət halında meytə, qan və donuz ətinin yeyilməsi miq­da­rın­da fətva vermişəm.»
Ibni Qüdamənin «Muğni» kitabında deyilir: O, ayağa qal­xıb dedi: «Müvəqqəti evlənmə eynilə murdar olmuş heyvan, qan və donuz əti kimidir. Amma Peyğəmbərin bunun halal olma­sı­na dair icazəsinə gəldikdə isə, şübhəsiz, o, qüvvədən düş­müş­dür.»
BU RƏVAYƏTIN IRADI
Müt`ənin halal olmasına müxalif olanlar bu rəvayəti Sə­id ibni Cübeyrin dilindən nəql edərkən unutmuşlar ki, Səid ibni Cübeyr həmin kəsdir ki, Məkkədə müt`ə edirdi. Həmçi­nin, bunu da unutmuşlar ki, Ibni Abbasın səhabələri – məkkəlilər və yəmənlilər hamılıqla Ibni Abbasın məzhəbinə əsasən müvəqqəti izdivacı halal hesab edirdilər. Əgər Ibni Abbas öz fətvasından geri çəkilsəydi, onda Əta, Tavus və başqa səhabələr həmin əsasda qalmazdılar.
Heysəmi «Məcməüz-zəvaid» kitabında bu hədisin səhih olmadığını faş edərək deyir: «Bu hədisin sənədində Həccac ibni Ərtat kimi hiyləgər adam vardır.»
Onun «Təhzibut-təhzib» kitabındakı tərcümeyi-halında deyi­lir: «O, Yəhya ibni Əbi Kənir və Məkhuldan bir şey eşit­mədən rəvayət nəql edir, buna görə də hədisşünaslar onu müdəl­lis və hiyləgər adlandırmışlar. Çünki ondan artırılmadan salamat qalan bir hədis tapılmamışdır.»
Ibni Mübarək deyir: «Həccac hiyləgərlik edir və bizim üçün Əmr ibni Şüeybdən, o da Əzrəmidən tərk olunmuş hə­dis­­lər deyirdi.»
Yə`qub ibni Əbi Şeybə deyir: «Onun (Həccacın) hədisləri süst və qarışıqdır.»
v) Termizi və Beyhəqi Musa ibni Übeydədən, o da Məhəm­məd ibni Kə`bdən, o da Ibni Abbasdan rəvayət edirlər ki, belə demişdir: «Müvəqqəti izdivac Islamın əvvəllərində var idi. Belə ki, tanınmaz ölkəyə daxil olan bir kişi iqamət qəs­di etdiyi müddətdə bir qadınla evlənir və o qadın onun mal-dövlətini saxlayır, həyatını tənzim edirdi. Nəhayət "illa əla əzvacihim – yə`ni öz arvadları və kənizlərindən başqa – ayəsi na­zil olduqda Ibni Abbas dedi: «Bu iki qrupdan başqa ayrı­la­rı ilə izdivac etmək haramdır.»