Çerşenbe axşamı, 19.03.2024, 15:24
Приветствую Вас Qonaq | RSS

islam dini

Bölmələr
    Şiə cavabları
    Sorğu
    Saytı qiymetlendirin
    Cəmi cavab: 6951
    Sayğac

    Onlayn: 1
    Qonaq: 1
    İsifadeçi: 0
    Форма входа

    Meqaleler kataloqu

    Главная » Статьи » İslam alimleri

    İBN-İ SİNA

    İBN-İ SİNA
    İslam mədəniyyətinin yetişdirmiş olduğu böyük şəxsiyyətlərdən biri
    də; bizdə ibn-i Sina və qərbdə Avicenna olaraq tanınan Hüseyin b.
    Abdullahdır. Bu təsirli Müsəlman filosof və elm adamı, fəlsəfə və
    tibbdəki işləri səbəbindən Şərqdə "bərabər/yoldaş-Şeyx ər-rəis",
    Qərbdə "Həkimlərin Şahzadəs(n)i" ünvanını al/götürmüşdür. Üstün
    zəkasıyla bir çox elm budağında etmiş olduğu işlərlə elmə saysız
    yeniliklər qatmışdır.
    Ümumiyyətlə köhnə alimlərin həyatları haqqında çox məlumat sahibi
    deyilik, lakin ibn-i Sina digərlərdən fərqli bir şəkildə öz həyatını bir
    kitab halında qələmə almışdır. Buna görə doğumundan ölümünə qədər
    ümumi bir bioqrafiyasını əlimizdə vardır. Özü həyatını belə izah edir:
    "Atamın adı Abdullah, anamın adı da Sitaredir, atam Belhdən gələrək Buxaraya
    yerləşmişdi, Samanoğulları hökumətində maliyyə məmuru idi, burada anamla
    tanış olub evləndilər və mən 980 ilinin Sentyabr ayında (hicri: safer,370)
    dünyaya gəldim.
    Fövqəladə bir zəkaya sahibdim, daha on yaşındaykən Quranı başdan sona
    əzbərlədim. 18 yaşıma gəldiyim də çağın bütün elmlərini öyrəndim.
    gecə gündüz bütün vaxtımı oxuyub araşdırmayla keçirirdim, bəzən
    səhərlərə qədər şam işığında kitab oxuyucuydum.
    Atam və qardaşım İsmayılı təriqətindən idilər, onlardan bir çox şey
    öyrəndim lakin heç bir zaman məni razısalma edə bilmədilər.
    Ÿdəbiyyat, məntiq, riyaziyyat və tibb üzərinə araşdırmalar etdikdən sonra,
    Aristonun "metafizik" əsərini oxumağa başladım, bəlkə qırx dəfə oxudum
    amma heç cür anlaya bilmədim. Davamlı məscidə gedər Rabb'ul aləminə
    yalvararaq anlaya bilməmi təmin etməsini diləyərdim. Daha sonraları Farabinin
    çox qiymətli "İgrazu Mabe'edut Tabeyə" adlı əsərini tapdım və ancaq onu
    oxuyaraq Aristonun kitabını anladım.
    Buxara Ÿmri Nuh İbn-i Mənsuru ağır bir xəstəlikdən qurtardım və buna
    görə də Samanoğulları sarayının kitabxanasında işləmək icazəsini
    al/götürdüm. Bu sayədə xeyli çox əsəri çatdım, bütün vaxtımı kitab
    oxumaq və yazmaqla keçirdim. Hökmdar öldükdən sonra da Hemadana gəldim."
    İbni Sina, 1037 tarixində 57 yaşında, Hemedanda geridə 250dən çox əsər
    buraxaraq, mədə xəstəliyindən öldü.
    Ÿsərləri
    İbn-i Sina, çoxu fizika, astronomiya və fəlsəfəylə əlaqədar olaraq 250
    ətrafında əsər yazmışdı. Bunların içərisində ən əhəmiyyətliləri
    fəlsəfə budağında "Şəfa" və tibb budağında "Qanun" adlı əsərləridir.
    Farsca olan bir neçəs(n)i xaricində bunların hamısı Ÿrəbcədir, çünki o
    dövrdə elm əsərlərini Ÿrəb diliylə yazmaq ədəd/adət idi. Ÿrəbcəyə bu
    baxımdan dəyər verilərdi. Xüsusilə tibb elminə dair araşdırmaları son
    dərəcə original və doğrudur. Buna görə Şərq və Qərb həkimliyinə sözün
    tam mənasıyla, 600 il, hökm etmişdir.
    Ÿsərləri Latıncaya və Almancaya çevrilmiş, tibb, kimya və fəlsəfə
    sahəsində Avropaya işıq tutmuşdur. Latınlar Onu köhnə Yunan məlumat və
    fəlsəfəsinin köçürücüsü olaraq görərlər. Toxuna biləcəyimiz bəzi
    əhəmiyyətli əsərləri bunlardır:
    1- Şəfa: 18 hissə məntiq, riyaziyyat, təbiət və ilahiyyatı üzərinə və 10
    hissədə fəlsəfi mövzular üzərinə işlənməkdədir.
    2- Necat: bu kitab bir cür şəfanın xülasəsidir.
    3- əl-İşarat vəl-Tenbihat: on hissə məntiq və on hissədə fəlsəfə
    haqqındadır. Bu kitaba bir çox əhəmiyyətli alim tərəfindən şərhlər
    yazılmışdır, bunların içərisində ən əhəmiyyətliləri Hacı Nasruddin
    Tusi və Kutbuddin Razinin şərhləridir.
    4- Hikmet'ül Meşrikayn.
    5- əl-İnsaf: iki dəridir və Aristonun bütün kitablarının şərhidir.
    İbn-i Sina bu fəlsəfəsi əsərləriylə 12inci əsrdən etibarən, 2 əsr
    boyunca, Orta əsrlər Xristian Fəlsəfəsinə təzyiq göstərmişdir. İbn-i Sina
    fəlsəfəsinin Avropada təsirinin ən güclü olduğu dövr, Latın skolastikleri
    dövrü olan 13üncü əsrdir. Qərbli qaynaqların da etiraf etdiyi bu gerçəklər
    İbn-i Sinanın düşüncəsinin gəlişim/inkişaf üçün nə qədər
    əhəmiyyətli olduğunu göstərməkdədir.
    6- əl-Mecmu.
    7- əl- Mebde vəl-Mead.
    8- əl-Hasil vəl-Mehsul.
    9- Hay b. Yakzan.
    10- əl-Qanun fi't-Tıb: tamamilə bir tibb ensiklopediyasıdır. Ÿsər, fizioloji,
    hıfzıssıhha, müalicə və farmakoloji bəhslərinə ayrılmışdır. Mövzular
    diqqətlə araşdırıldığında İbn-i Sinanın bu günki tibb üçün belə
    etibarlı olan xeyli çox irəli fikirləri ol/tapıldığını; məsələn
    mikroskop olmadığı halda, xəstəliklərin ‘mikrob' məfhumuna bənzər
    varlıqlar tərəfindən meydana gətirildiyini sezə bildiyini görərik.
    İbn-i Sinanın Qanun adlı əsəri XII. əsrdə Latıncaya çevrildi və Qərb tibb
    aləmində bir partlama təsiri etdi. Romanın Galeni də, Ÿr Razidə elmdə
    çatdıqları taxtlarından endirildilər və çağın Fransasının ən məşhur
    tibb fakültələri olan Montpellier və Lauvain Universitetlərinin təməl kitabı
    Qanun oldu. Vəziyyət XVII. əsrin ortalarına qədər belə davam etdi və İbn-i
    Sina, 700 il Avropanın tibb müəllimi oldu. Altı əsr əvvəl Paris Tibb
    Fakültəsinin kitabxanasında ol/tapılan 9 ana kitabın ən başında İbn-i
    Sinanın Qanunu iştirak etmişdir.
    Bu gün bibi/hələ Paris Universitetinin tibb fakültəsi şagirdləri St.
    gərmənin Bulvarı yanındakı böyük konfrans salonunda toplandıqlarında iki
    adamın divara asılı böyük boy portretiylə qarşılaşarlar. Bunlardan biri
    İbn-i Sina ‘ya aiddir.
    İbn-i Sina kimya sahəsində də işlə/çalışdı və əhəmiyyətli
    kəşflərdə ol/tapıldı. Bu barədə Berthelet, kimya elminin bu günki hala
    gəlməsində İbn-i Sinanın böyük köməyi olduğunu söyləyər. Bu işləri
    və təsirləriylə İbn-i Sina Şərq və Qərb mədəniyyətini inkişaf etdirən
    böyük alimlərdən biri oldu.
    Fəlsəfə, riyaziyyat, astronomiya, fizika, kimya, tibb və musiqi sahələrində
    işlə/çalışmış olan İbn-i Sina riyaziyyat və matematiksel terminlərin
    tərifləri və astronomiya sahəsində həssas müşahidə edərin edilməsi
    mövzularıyla maraqlandı.
    Astroloji və simyaya etibar etməyən İbn-i Sina, 'çevrilmə Qaydanının doğru
    olub olmadığını etmiş olduğu təcrübələrlə araşdırdı və doğru
    olmadığı nəticəsinə çatdı.
    Bütün bunlardan başqa İbn-i Sina çox gözəl şeirlər yazdı. Hətta Türkcə
    olaraq yazmış olduğu şeirlər də vardır.

    Категория: İslam alimleri | Добавил: media-islam (18.03.2008) | Автор: ilkin E W
    Просмотров: 7015 | Рейтинг: 3.3/6
    Всего комментариев: 0
    Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
    [ Регистрация | Вход ]
    Axtar
    Linklər