60 il oldu. Dünya onu heç bir zaman şəfqət, mərhəmət, sevgi, söhbət, təvazö, hörmət, zadəganlıq, vəfa, səbr, zəriflik, təmkin kimi sözlərlə birlikdə xatırlamadı.
Yeni Başlayanlar Üçün İSRAİL:
28 Avqust 1897
200 qədər Yəhudi nümayəndə, Avstriyalı bir jurnalist olan Yəhudi Theodor Herzl liderliyində Baseldə toplandı. I. Siyonist Konqress adı verilən bu yığıncaqda, Dünya Siyonist Təşkilatı quruldu. O zamana qədər yalnız bir "fikir"dən ibarət sayılan "Yəhudilərin Fələstində dövlət qurma" xəyali, o gündən etibarən "hədəf" halına gətirildi. Herzl, İsrailin müstəqilliyini rəsmi olaraq elan etməsindən 51 il əvvəlki bu yığıncaqda "Mən Baseldə İsraili qurdum. Ən/en keç 50 il içində bu gerçək olacaq" dedi. Yığıncağın ardından Sultan Abdulhəmid Xan/mehmanxanaya gedən Herzl, Osmanlıya iqtisadi, siyasi və əsgəri dəstəkdə ol/tapılma sözləri verməsinə baxmayaraq, Sultandan, gözlədiyi cavabı al/götürə bilmədi.
9 May 1916
İngilt ərə və Fransa, dünya döyüşünün davam etdiyi günlərdə gizli bir müqavilə bağlayaraq Orta şərq torpaqlarını paylaşdı. SykesPicot Andlaşmasına görə Hayta və Akka limanları İngiltərənin idarəsində olacaq və Fələstində beynəlxalq bir rəhbərlik qurulacaqdı.
2 Noyabr 1917
İngilis döyüş kabineti xarici işl ər naziri Althur Balfour, Siyonist liderlərdən Lord Rothschildə bir məktub göndərərək, Fələstin torpaqlarında bir Yəhudi dövləti qurulmasına İngilislərin tam dəstək verəcəklərini söylədi. Ədəbiyyata "Balfour Deklerasyonu" olaraq keçən bu inkişaf, daha sonra Fransa, İtaliya və Amerika Birləşmiş Dövlətləri tərəfindən də müsbət qarşılandı.
24 İyul 1922
Bu günki Birl əşmiş Millətlərin atası olan Millətlər Cəmiyyəti. Fələstin torpaqlarının İngilis mandatı tərəfindən idarə edilməsinə qərar verdi. Beləcə İngiltərə zəif qaldığı Orta şərqdə gözü qulağı olacaq dövlətin təməllərini rəsmi olaraq atmış oldu.
29 Noyabr 1947
Nazı zülmündə qaçan və axın axın Fələstin torpaqlarına köç edən Yəhudilər böyük problem/sualın təşkil etməyə başladı. Bunun üzərinə 29 Noyabr 1947də Birləşmiş Millətlər tarixi bir səs vermə üçün toplandı, ikinci Dünya Hərbinin dərhal ardından İngiltərə və Amerika Birləşmiş Dövlətlərinin səs verməyə mövzu etdiyi məsələ, Fələstindəki vəziyyətin dəqiqliyə qovuşması yönündə idi. Qlobal xəyanət ordusunun 'dəqiqlik' dediyi şey, Fələstin torpaqlarının bir hissəninin Yəhudilərə "İsrail" adıyla təsis edilməsindən başqası deyildi. Səs verməyə qatılan 56 ölkədən 33ü iki dövlətli bu planın lehinə oy istifadə etdi.
14 May 1948
Yəhudilərin "Xalq ın Atası" ünvanını verdikləri David BenGurion, Tel Avivdə İsrailin müstəqillik bildirgesini oxudu, İsrail artıq dünya dövlətlərindən bir dövlət idi.' 1947də qərarlaşdırılan müddətin bir parçası olan bu inkişaf, müqəddəs Orta şərqin qan qırmızıya rənglənilməsini tetikləyən hadisə adıyla tarixə keçdi.
15 May 1948
İsrailin müst əqilliyinin dərhal ardından, Suriya, İraq, Livan, Misir və İordaniya şiddətlə qarşı olduqları bu dövlətə qarşı döyüş açdı. Ərəb-israil döyüşlərinin bu ilkində 6 min ətrafında İsrail əsgəri öldü ancaq İsrail, qlobal xəyanət ordusunun dəstəyini ardına al/götürərək qalib gəldi.
24 Fevral 1949
BM nezdində edilən atə şkəs görüşmələrində, Fələstin torpaqları,
masadakı dövl ətlərarasında pay edildi. Buna görə sahil şeridi, Cəlilə və Nəcəfi İsrail, Qəzzəni Misir, Yehuda və Samiriyə (Qərb Şəriyə) şəhərlərini İordaniya al/götürdü. Qüds isə, ikiyə bölünərək, qərbi İsrail rəhbərliyinə, şərqi İordaniya rəhbərliyinə buraxıldı. Digər deyişlə, Qərb Şəriyə və Qəzzə xaricində qalan bölgələr İsrailin oldu. Bu andlaşmaqla birlikdə 700 mindən çox Fələstinli köç etmək məcburiyyətində qalaraq mühacir vəziyyətinə düşdü.
29 Oktyabr 1956
Misirli lider Camal Abdulnasırın, Süveyş Kanalının işl ətməsini ictimailəşdirdiyini 26 İyuldakı elanının arından İsrail Misirə hücum etdi. Mənfəətləri çakışan Fransa və İngiltərənin İsrail ilə birlikdə hərəkət etdikləri bu döyüşdə, Sina Yarımadası İsrail tərəfindən işğal edildi. Fransa və İngiltərənin bu döyüşdəki rolu daha əvvəldən təyin olunmuşdu, iki ölkə İsraili dayandırmaq üçün" vəziyyətə müdaxilə edəcək və Süveyş Kanalının idarəsini əlinə alacaqdı. ABŞ və Sovetlər Birliyinin müdaxiləsiylə hücum sonlandırıldı. İsrail Sinadan geri çəkildi. Bölgənin gayrıresmi idarəs(n)i İngiltərədən ABŞa keçmiş oldu.
5 İyun 1967
İsrail il ə misir-suriya-İordaniya üçlüsündən ibarət olan/yaranan Ərəb ittifaqı arasında 6 gün boyunca sürən "Altı Gün Döyüşləri" başladı. Torpaqlarını 4 qat böyütdüyü döyüşün nəticəsində İsrail, Misirdən Sina Yarımadası və Qəzzə Şeridini, İordaniyadan Şərq Qüds və Qərb Şəriyəni, Suriyadan Golan Təpələrini al/götürdü. Birləşmiş Millətlərin qərarına hər zamanki kimi etibar etməyən İsrail, rəsmi olaraq işğalçı statusuna düşdü.
6 Oktyabr 1973
Misir v ə Suriyanın, İsrailin kökünü qırxmaq üçün hərəkətə keçdilər. Livan və İordaniyanın da kayıtdışı dəstək verdiyi bu ittifaqın ilk hədəfi, Sina Yarımadası və Golan Təpələrinin geri alınması idi. İsrailin ən böyük bayramını qeyd etdiyi gün olan Yom Kippurda başlayan döyüşdə İsrail ilkin Golan bölgəsini, ardından Sina cəphəsini müdafiə etmə fikiriylə hərəkətə keçdi. 22 Oktyabra qədər sürən döyüş boyunca İsrail qanadı 6 min, Ərəb ittifaqı isə 8 min 500 adam itkin verdi, İsrailin nısbi itkiyə uğradığı Yom Kippur Döyüşü sonrasında, ölkənin bir çox yöndən, qoruyucusu və bəsləyicisi ABŞa daha asılı hala gəldi.
17 Sentyabr 1978
Misir Dövlət Başçısı Enver Sədat ilə İsrail Baş naziri Menahem Begin, ABŞ Başçısı Jimmy Carterin nəzarətində uzlaşdı. Camp David Müqaviləsi adıyla bilinən bu uzlaşma, altı ay sonra imzalanacaq İsrailMısır Barış Andlaşmasının təməlini meydana gətirdi.
26 Mart 1979
Va şinqtonda masaya oturan İsrail və Misir, Ərəblərlə İsrail arasında 1948dən bu yana sürən qarşıdurmanın sona çatdırılmasını qərarlaşdırdı. Andlaşmağa görə iki ölkə bir-birini qarşılıqlı olaraq tanıyacaq və İsrail Altı Gün Döyüşləri ilə işğal etdiyi Sina Yarımadasından çəkiləcəkdi. Ərəb cəmiyyətinin sıx nəşr/təzyiqlərinə baxmayaraq Enver Sədat bu andlaşmağı imzaladı.
Haziran 1982
1974dən etibarən Fələstinin tək yumruq müqaviməti olaraq qeydlərə keçən Fələstin Qurtuluş Təşkilatının Livandakı varlığından narahat olan İsrail, London Səfirinin öldürülməsini bəhanə edərək bu ölkəni işğala başladı. Livanda əsgəri gücü ol/tapılan Suriya, işğala reaksiya vermədi. 14-18 Sentyabr tarixləri arasındadırsa Ariel Şarona "Beyrut Qəssabı" ləqəbinin verilməsiylə sonlanan, Səbrə və Şatilla Qırğını reallaşdı. Livanlı Falanjistler Səbrə və Şatilla düşərgələrində qalan minlərlə Fələstinlini Şaronun qarovulunda qətl etdi. 1985 Fevralında İsrail Livandan çəkilməyə başladı. Çəkilərkən Livanın cənubunda xüsusi bir "təhlükəsizlik xətti" meydana gətirdi. İsrail, bu işğalın ardında 19 min ölü və 30 min yaralı buraxdı.
8 dekabr 1987
Q əzzədə bir Yəhudi kamyoneti Cebeliye Mühacir Düşərgəsində yaşayan Fələstinli işçiləri daşıyan bir vasitəyə çarpdı. Hadisə nəticəsində 4 Fələstinli həyatını itirdi, 9 Fələstinli yaralandı. Fələstinlilər hadisənin sadə bir qəzadan ibarət olmadığını bilirdi, İsrail, bir gün əvvəl öldürülən bir Yəhudinin "intiqamını al/götürmüşdü." Bunun üzərinə Qəzzə islam Universiteti şagirdləri yaralıların ol/tapıldığı xəstəxananın ətrafında toplanaraq bütün Fələstinliləri müqavimətə çağırdı. Boylalıqla I. intifada başlamış oldu. Qəzzədə başlayan şanlı İntifada, qısa müddətdə Qərb Şəriyəyə də yayıldı. Fələstin artıq tək parça idi.
13 Sentyabr 1993
Fələstinin əfsanəvi lideri Yaser Arafat və İsrail Baş naziri izak Rəbin, Osloda bir araya gəldi, imzalanan Oslo qanunlar Deklarasyonu ilə İsrail 5 il içərisində Qəzzə və Qərb Şəriyənin Eriha şəhərində işğalını sonlandıracağını təəhhüd etdi. İsrailin çəkiləcəyi bu bölgələrdə idarə FKÖə keçəcəkdi. O zamana qədər müqavimət içərisində olan Fələstin adına Arafat isə bu andlaşmada İsrailin var olma haqqını tanışını bildirdi.
4 May 1994
Q əzzə və Erihada bir avtonom rəhbərlik meydana gətirilməsini nəzərdə tutan Qahirə Andlaşması imzalandı. Buna görə Fələstin torpaqlarının yüzdə 5indən daha az bir qisimində avtonom rəhbərlik qurulacaqdı. Avtonom rəhbərliyin yerli xidmətləri icra etmə və iç təhlükəsizliyi möhkəmə xaricində heç bir səlahiyyətə sahib olmaması qərarlaşdırıldı. Buna qarşılıq olaraq da İsrailin digər Fələstin torpaqları üzərindəki hakimiyyəti rəsmi olaraq tanındı.
26 Oktyabr 1994
İsrail v ə İordaniya barış andlaşması imzaladı. Bill Clintonun dincliyində imzalanan andlaşma, iki ölkənin döyüş baltalarını torpağa basdırdı. Tərəflər ticari əlaqələri inkişaf etdirmək barəsində də bəzi təəhhüdlərdə ol/tapıldı.
23 Oktyabr 1998
Yaser Arafat v ə Benyamin Netanyahu, Wye River Memorandumu ilə İsrailin Qərb Şəriyənin bir qisimindən üç mərhələdə çəkilməsi və FKÖ müqaviləsində iştirak edən "israilin tamamilə ortadan qaldırılması" hökmünün etibarsız qılınması yönündə razılaşdı. Ayrıca Qəzzədə bir Fələstin aerodrom qurulması və qəzzə-Qərb Şəriyə arasında Fələstinlilərin keçişini təmin edəcək iki ədəd/adət nəqliyyat koridoru açılması bu yığıncaqda hökmə bağlandı.
27 İyul 2000
İkinci Camp David Zirv əsi "hüsranla" nəticələndi. ABŞ Başçısı Clintonun "səyləriylə" reallaşdırılan zirvədə, İsrail Baş naziri Ehud Barak, "Fələstin dövlətinin müstəqilliyi, Qərb Şəriyədən çəkilmə və buradakı Yəhudi məskunlaşmalarının gələcəyi ilə Fələstinli mühacirlərə təzminat" mövzularında tavizlər verməyi qəbul etdi. Ancaq Yaser Arafat, Barakın "Qüdsün hamısında İsrailin varlığını qəbul edin" şəklindəki "işğala davam" şərtini rədd etdi. Çünki Şərq Qüds Fələstinlilərin idi, hamı/həmişə elə qalacaqdı.
28 Sentyabr 2000
Beyrut Q əssabı Şaron, silahlı yüzlərlə qorumasıyla Əl Ağsanı ziyarət etdi. Bu, Şaron üçün bir cür gövdə nümayişi idi. Şaronun "Qüds bizim" mənasına gələn bu hərəkəti II. intifadanı başlatdı. Qarşıdurmalar qısa müddətdə yayıldı. Etirazçı Fələstinlilər İsrail əsgərlərinin güllələrinə hədəf oldular. Dünyanın gözü qarşısında reallaşan bu qırğın, eyni zamanda, "ılımlı" Barakın gözdən düşüb, "şahin" Şaronun yükləlişinə səbəb oldu. Bir dövlət liderinin seçkilə başa gəlməsinə təşəbbüskar olan bir inkişaf, günahsız insanların vəhşicəsinə qətl edilməsi olaraq tarixə keçdi beləcə.
15 Avqust 2005
38 illik rəsmi işğalın ardından İsrail Qəzzədən çəkilməyə başladı. Şaron, həm Qəzzədən İsrailə sızan müqavimətçilərin önünü kəsmək həm də dünyaya "Mən işğalçı deyiləm" demək istəyirdi. Kənar yandan Qəzzə ilə Qərb Şəriyə əlaqəsini izolasyonla qoparmağı və Qəzzəlilərə "Baxın, başınıza nə gəlirsə başınızdakı bu HƏMAS üzündən gəlir" propaqandasını uddurmağı məqsəd qoyurdu. Ancaq son təhlildə qazanan HƏMAS oldu. Xalq HƏMASa və onun müqavimətinə daha möhkəm sarıldı. Bu, bir cür, çiçəyi burnunda HƏMAS iqtidarının ilk icraatı idi.
Yaralı Fələstinlilər şahidliklərindən əvvəl şahidlik barmaqlarını qaldıraraq Rəblərinə olan imanlarını tecdid edir
12 İyul 2006
Livan Hizbullah Partiyasının əsgəri qanadı, iki İsrail əsgərini qaçıraraq girov al/götürdü. Cənub Livanda Hizbullah təhlükəsindən bir an əvvəl xilas olmaq istəyən İsrail üçün bundan yaxşı fürsət ola bilməzdi, iki əsgərini qurtarmaq və Hizbullahı yox etmək üçün Livana hücuma keçən israil, tarixinin ən böyük məğlubiyyətlərindən birinə uğradı.
H əsən Nasrallah əmrindəki Hizbullahın başı tutduğu Müqavimət, "məğlub olmaz" İsrail ordularına 33 gündə unuda bilməyəcəkləri bir dərs verdi. Hizbullah Ümumi Sekretarı Həsən Nasrallah, son əsrə damğasını vuran ən məşhur müqavimət liderlərindən biri halına gəldi. İsrailin fiyakası bu dəfə çox pis pozuldu. Nasrallahın da dediyi kimi, uduzma artıq qeyri-mümkün idi.
23 Yanvar 2008
Bütün giriş çıxışlarını bağladığı Qəzzəyə havadan və qurudan hücum etməyə başlayan İsrail, HƏMASın müqavimətiylə neyə uğradığını çaşdı. Qəzzəli qəhrəmanlar, Misir Rafah sərhəd qapısını HƏMASın bombalarıyla deşərək embarqoya baş tutdular. "Düşməni məğlubiyyətə uğratdıq" deyən HƏMASın müqaviməti, 3 Martda İsrail geri çəkilməyə məcbur etdi.
Fatih Mutlu / Gerçek Hayat(Türkiyə)
XƏBƏRDƏN MEDİA-İSLAM.COM istinad VACİBDİR |
