Bu gün Çexiya müsəlman imiqrantlarının sayının çox da olmadığı Avropa ölkələri siyahisına daxildir. İlk öncə bu vaxtı ilə koloniyalaşdırma siyasətinin olmaması, habelə Asiya və Afrika ölkələrindən gələnlərin çətinliklə buralara adaptasiyası ilə izah olunur. Bununla belə bəzı ıstısnayi hallar da mövcuddur. (islam ru)
Qeyd olunanlarla yanaşı, Çexiyanın məxsusi etnik tərkibinin də olmasını qeyd etmək lazimdır. İlk olaraq Çexiya digər Avropa ölkələrindən fərqli olaraq az sayilmayacaq sayda slavyandilli müsəlmanlar var. Bunlara əsasən Makedonoya, Xorvatiya, Bosniya və Herseqovina, Yuqaslaviyanın digər əyalətləri, Bolqariya və keçmiş SSRİ dövlətlərinin millətlərinə aid müsəlmanlar aiddir.
Bir çox müsəlmanlar İraqdan, Əfqanıstandan, Livandan siyasi qaçqın olaraq Çexiyaya pənah gəyiriblər. Bir hissə müsəlmanları isə o zümrə təşkil edir ki, onları bu ölkəyə biznes maraqları çəkib gətirib və ya Qərbə getmək üçün tranzit dayanacaq olaraq bu ölkəni seçiblər.
Nəhayət müsəlman camiəsinin bir hissəsini isə etnik çexlər təşkil edir. O çexlər ki, İslama yeni müraciət ediblər və ya çex müsəlman ailələrində dünyaya gəliblər. Qeyd etmək lazımdır ki, İslamın Çexiyaya gəlişi zəngin tarixin daha öncələrinə gedib çıxır.
Çexiya qeyri-teokratik dövlətdir. Burada müsəlman çexlərin sayını dəqiqləşdirmək mümkün deyil. Lazim gəlir ki, bu işlərdən ötrü islami cəmiyyətlərin məlumatlarına əsaslanaq. Hansı ki, ölkənin əsas olaraq Praqada, Teplisdə, Brnoda yerləşən 3 məscidi ətrafında fəaliyyət göstərirlər. Müxtəlif statistikalara görə, onların sayı 10-20 min arasında qeyd olunur.
Quranın ilk sözü "OXU! YARADAN RƏBBIN ADIYLA OXU!"olub. Bu baxımdan islam ilk olaraq "təhsil" şüarı və anlam olaraq genişlənirdi. Həzrət Peyğəmbər (ə) buyurub: "Elmi öyrən, hətta Çində də olsa". Heç də təəccüblü deyil ki, dünyaya bəxş olunmuş islam mütəfəkkirləri əsasən o ölkələrdən çıxırdı ki, hansılar ki, silah gücünə deyil, məntiq və elm gücünə fəth olunmuşdu. Bura əsasən böyük islam cameəsini təşkil edən Malaziya və İndoneziya də daxildir. Bu ssenarini biz Çexiyada da müşahidə edirik.
İslamın bu ölkədə yayılması hələ Asiya, Afrika və Qərbi Avropa emiqirantlarindan çox əvvəl başlayıb. Hər şeydən əvvəl yerli intellekt sahiblərinin təşəbbüsləri sayəsində və bunlarin parlaq nümayəndəsi Şilxavi (1937-cı ildə tələbə vaxtlarında islamı qəbul edib və adını dəyişərək Muhamməd Əli qoyub) olmuşdur. Habelə digər simalar: 1930-cu il çex müsəlmanlarının əsasını təşkil edən şərqşünas İrji Bıcka, Qurani-Kərimin çex dilinə tərcüməçisi İvan Qarbikin, general Fondrjuxun səyləri nəticəsində İslam Çexiyada faşıst qəsbikarlarının və kommunist diktatura illərini arxada qoymağı bacardılar. Bu baxımdan kommunist rejiminin cixmasından sonra ölkədə yaranan mənəvi vakuumun fonunda 10-20 min etnik çexin İslamı qəbul etməsı heç də təəççüblü deyil.
80 faiz əhali özlərini ateist hesab edirlər. Kilsələr Çexiyada ən az ziyarət olunan yerlərdəndir. İslam özünün zəngin elmi və mədəni irsi ilə burada istisna təşkil etmir. Zira burada qədimdən yəhudilik və xristianlıq kök sala bilimişdir.
Nə qədər çex müsəlmanları tək dini deyil, ictimai həyatda da öz həmvətənlərinə nümunə olacaqlar, bir o qədər İslamın Çexiyada qonşu ölkələrə nümunə olmaq şansı coxalacaq. Hansi ki, çağdaş Avropanın can atdığı müxtəlif dünyagörüşlü svilizasiyaların dialoq və ümumi prinsiplər əsasında təşkil olunmuş nümunəvi bir dövlət modelinə çevriləcək.
Mətləb Həmzəli
İmam Sadiq (ə) adına İslam Maarifi Akademiyası
«Dəyərlər» Dini Jurnalistika Məktəbinin dinləyicisi
|
