İnsan oğlu fitri olaraq bəzək və bəzənməyi gözəlliyi sevməkdədir. Gözəl mənzərələri, təbiətin gözəlliklərini, gözəl sözü, gözəl səsi, gözəl paltarı sevməkdə və onlardan xoşlanmaqdadır. Gənclik çağında insanlar bu hissi daha çox hiss edər və daha qabarıq olar. Uca dinimiz İslam da insanın yaradılışında tündlən bu hissə digər fitri şeylərdə olduğu kimi heç bir zaman qarşı çıxmamış, əksinə ona təşviq belə etmişdir. Ancaq İslam insanın bu ehtiyacına da müəyyən bir çərçivə içərisində cavab və cevaz verməyə və idarəli tutmağa çalışmışdır.

Biz Quran və ayətləri və Rəsul-i Əkrəm (s. a. a) və Əhl-i Beytinin hədislərinə söykənərək bu mövzus(n)u bir az açmaq istəyirik.

Ə'raf surəsinin 31. və 32. Ayətlərində belə buyurmaqdadır: "Ey Adəm oğulları, hər məscid yanında zinətlərinizi özünüzə alın; məscidlərə getdiyimizdə bəzənin yeyin üçün və israf etməyin."

Ey Rəsulum, de ki: "Allahın qulları üçün çıxardığı zinəti və təmiz ruziləri kim haram etmişdir? De ki bunlar dünya malı üçün iman edənlər üçündür qiyamət günü isə yalnız onlar üçündür. Bilən bir birlik üçün ayətləri bir bir ər açıqlayarıq."

Görüldüyü kimi Quranın tövsiyə və buyruqları bu gün bir çox Müsəlmanın düşündüyünün tam tərsinədir. Bir çoxlarımız bir kimsənin geyim kuşamına, tərtib nizamına əhəmiyyət verdiyini gördüyümüzdə onun daha çox təqvalı, zühd əhli olduğunu zənn edirik. Halbuki belə deyil. İman gərəklərindən biri və fitrətin istədiyi şey təmizliyə, tərtib nizama əhəmiyyət verməkdir. Xüsusilə cəmiyyət içərisində və möminlər arasında bu çox əhəmiyyətlidir. Bəli bir mömin, hərəkətləri, davranışları tərtib nizamı və təmizliyi mazbut bir Müsəlman görünüşü verməlidir və insanları İslamdan ürkütməməlidir. Əsl təqva və zühd dünya malına dünya zinətlərinə düşkün və əsir olmamaqdır. Yəni bu cür şeylər onu şəri vəzifələrini yerinə yetirməkdən saxlamamalıdır. Bunun xaricində insanın bir vəzifəsi də insanların əhəmiyyət verdiyi və İslamın da te'yid etdiyi şeylərə əhəmiyyət verməlidir. Təmizlik, tərtib və nizam, halalından dolanışığını möhkəmə, insanlara köməkçi olma, ictimai köməkləşmə vs...

Hz. Rəsul-i Əkrəm (s. a. a): "Allah gözəldir, gözəlliyi sevər. Allah öz nemətini qulunda görməyi sevər; pislik və pisliyi sevməz." (Kenz-ül Ummal, Hədis: 17166)

İmam Sadiq (a .s): "Heç şübhəsiz Allah bəzənməyi və gözəlliyi sevər, pislik və çirkinliyi sevməz. Bəli Allah bir quluna bir nemət verdiyi zaman onun əsərini onda görmək istər." Bu necə olar deyə soruşduqlarında belə buyurar: "Paltarını təmiz tutmaq, gözəl qoxu istifadə etmək, evini gözəlləşdirmək, həyətini belə süpürüb təmiz tutmaq ilə olar. Hətta günəş batmadan əvvəl lampanı yandırmaq kasıblığı aradan qaldırar, ruzis(n)i artırar."

İmam Sadiq (a .s): "Bir gün Peyğəmbər (s. a. a) saçı başı dağınıq, paltarı çirkli, pis həlli bir adamı gördüyündə belə buyurdu:

"Allahın nemətlərindən faydalanıb vəziyyətinizi gözəlləşdirmək və neməti aşkar etmək də dinin bir parçasıdır."

İmam Sadiq (ə.s): "Gözəl geyin və bəzən; çünki Allah gözəldir və gözəlliyi sevər; lakin bunların halalından olmasına diqqət yetir."

Rəsul-i Əkrəm (s. a. a): "Allah-u Təala sevər ki qulu, mömin qardaşlarının yanına çıxdığında onlar üçün hazırlansın və bəzənsin."

Rəsul-i Əkrəm (s. a. a): "Saçı başı qarışıq və çirkli bir gəncə belə buyurdu: "Ya saçını dara və ya qısalt." Yenə Müsəlmanlara xitab olaraq belə buyurdu: "Paltarınızı gözəl yapış; məskənlərinizi və eğerlerinizi düzəldin, belə ki xalq arasında yüzdəki bir mən kimi tanınmağasınız."

Rəsul-i Əkrəm (s. a. a): "Ayna olmadığı zaman belə saçınızı suya baxaraq düzəldin." Rəsul-i Əkrəm (s. a. a) çölə çıxdığında belə aynaya və ya suya baxaraq üstünü başını düzəldər ondan sonra belə deyərdi: "Cənnətə ancaq təmiz olan girər."

İmam Həsən (ə.s): "Namaza durduğu zaman ən yaxşı paltarlarını geyərdi. Özünə "Niyə/səbəb ən yaxşı paltarı geyirsən?" deyə soruşulduğunda belə buyurdu: "Allah gözəldir və gözəlliyi sevər; mən Rəbbim üçün bəzənirəm; çünki o belə buyurmuşdur: "Bəzənərək məscidə girin."

Rəsul-i Əkrəm (s. a. a): "Saçınızı, saqqalınızı boyanın; çünki bu gəncliyinizi və gözəlliyinizi artırar."

İmam Muhammet Mis (ə.s): "Evli qadın özünü boş buraxmamalıdır və yalnız boyuna taxacağı bir boyunbağıyla da olsa özünü bəzəməlidir; əlini xınasız buraxmamalıdır, yaşlı belə olsa."

İmam Musa Qazam (ə.s): Özünə "Niyə/səbəb saqqalınızı rəngləyirsiniz?" deyə soruşduqlarında belə buyurdu: "Bu bir hazırlıqdır. Qadınların iffətli qalmalarına səbəb olar. Bəzi qadınların iffətlərini və həya sərhədini aşmalarının səbəbi, bərabər/yoldaşlarının onlara qarşı hazırlanmamaları və bəzənməmələridir."

Bəli görüldüyü kimi Peyğəmbər əfəndimiz və onun pak Əhl-i Beyti də nə qədər təmizliyə tərtib nizama bəzənməyə və gözəlliyə əhəmiyyət verdiklərini vurğulamış və bunları, cəmiyyətin ən gözəl nümunələri olaraq əvvəl özləri tətbiq etmişlər.

Bu bəzənmə hadisəninin xüsusilə ailevi əlaqələrdə çox əhəmiyyətli yeri vardır. Ailədə dinclik, sevgi və söhbətin hakim olmasına və narahatlıqlardan uzaq, dinclik və xoşbəxtlik dolu bir ailə mühiti meydana gəlməsinə fövqəladə köməkçi olar. Bu mövzuda bərabər/yoldaşlardan hər biri üzərinə düşən vəzifəs(n)i ən yaxşı şəkildə yerinə yetirməli və haram olan şeylər xaricində israfa, nümayişə qaçmayacaq şəkildə bir-birlərinə qarşı bəzənməli və təbii ehtiyaclarını qarşılamalıdırlar. Və bunu özlərinə bir ibadət səbəbi bilməlidirlər. Çünki bu səbəblə bərabər/yoldaşlarını təmin edib onun haramlardan uzaq dayanmasına səbəb olurlar. Bu mövzuda hər iki bərabər/yoldaş da qarşı tərəfin zövq və istəklərini göz qarşısında saxlamalıdırlar.

Bəli görüldüyü kimi İslam bəzənmə və gözəlliyə fövqəladə əhəmiyyət verməkdədir. Lakin bütün bunlara müəyyən sərhədlər/məhdudlaşdırar gətirmişdir ki qısaca bunları sıralamağa işlə/çalışacağıq:

1- Əvvəla bütün bunlar halal olan şeylər daxilində olmalı və haramlardan qaçınılmalıdır. Məsələn necis şeylərlə bəzənmək haramdır. Kişilərdə qızıl istifadə etmək haramdır. Qadınların namahremlere göstərmək üçün bəzənmələri haramdır. Hətta namahremlerin fərq edəcəyi yerdə qoxu sürmələri belə haramdır.

2- Bəzənmə sevgisi, bəzəkpərəstlik, rahatlıqçılıq və lüksçülüyə çevrilməməlidir. Çünki bu cür şeylər insanın haqqpərəstlik və mənəviyyatını öldürər. Davamlı maddiyyətə dalıb getməsinə səbəb olar.

3- Bəzənmə sevgisi modaya çevrilməməlidir. Çünki o zaman insan fikiri və mədəni istiqlalını itirib şəxsiyyətsiz vəziyyətə düşər və hamı/həmişə onun bunun ardında süründürülərək ömürünü heç edər.

4- Bəzənmə və gözəllik sevgisi çirkin rəqabətə çevrilməməlidir. Çünki insanlar arasında səmimiyyət və sevgini qaldırıb yerinə çəkə bilməməzlik və ikiüzlülük kimi pis sifətləri yerləşdirər. Təəssüf ki, hal-hazırda bunları az yaşayırıq deyilik.

5- Bəzənmə ehtirası israf və həddindən artıqlıq həddinə çatmamalıdır. Çünki israf olduğu kimi, Allahın nemətlərini boş yerə xərcləmək, insanları çətin vəziyyətdə buraxar. Halbuki itidalli davranmaq və təbii olmaq, həm insanı ruhən rahatlaşdırar, həm də bir sıra boş xərcləmələrin önünü al/götürərək ailə iqtisadiyyatını məcbur etməz.

6- Bəzənmə və gözəllik ehtirası qürur və nümayiş həddinə çatmamalıdır. Yoxsa fəsad və nifaq doğurar; səmimiyyətləri pozar; insanları bir-birindən uzaqlaşdırar; gerçək qulluğa mane olar və insanı Haqq Təaladan uzaqlaşdırar.

Burada yeri gəlmişkən, hədislərdə bəhs edilən başqa bir gözəllik və bəzəkdən də bir az danışmaq istəyirəm. O da mənəvi gözəlliklər və bəzəklərdir. Əsl və qalıcı olan gözəllik də bunlardan ibarətdir.

Hucurat surəsi 7. ayətdə Rəsulullahın zamanındakı Müsəlmanlar haqqında belə buyurur: "Ancaq Allah imanı sizə sevdirdi və onu ürəklərinizdə bəzəyib cazibədar etdi."

Bəli görüldüyü kimi Allah-u Təala gerçək möminlər üçün imanı bir bəzək-zinət etmişdir.

İmamlarımızdan biri belə buyurmuşdur: Aynanın qarşısına keçdiyin zaman belə dua et: "Allahım yaradılışımı gözəl etdiyin kimi əxlaqımı da gözəlləşdir."

Bəli hədislərdən faydalanaraq mənəvi zinət və gözəlliklərdən bir qisimini sıralamağa çalışaq:

Hz. Əli (ə.s): "Ən gözəl bəzək səni insanlarla qaynaşdıran, səni onların arasında gözəl göstərən, dillərini səndən qoruyan xasiyyətlərindir."

Hz. Əli (ə.s): "Heç bir kimsə Allahın itaətindən daha gözəl bir şeylə bəzənməmişdir."

Rəsul-i Əkrəm (s .a .a): "Adamın ən gözəl bəzəyi imanla birlikdə olan bir dinclik və sükunətdir."

Hz. Əli (ə.s): "Dinin bəzəyi səbr və razılıqdır."

Hz. Əli (ə.s): "Dinin bəzəyi ağıldır."

Hz. Əli (ə.s): "İslamın bəzəyi yaxşılıq etməkdir."

.

Hz. Əli (ə.s): "İmanın bəzəyi ədalətdir."

Hz. Əli (ə.s): "İmanın bəzəyi, içini (ruh və ürəyi) təmiz tutmaq və açıqda da gözəl əməl etməkdir."

Hz. Əli (ə.s): "Elmin bəzəyi helm və dözümlü olmaqdır."

Hz. Əli (ə.s): "Hikmətin bəzəyi dünyada zühd ilə yaşamaqdır. (Dünya sevgisinə əsir olmamaqdır.)"

Hz. Əli (ə.s): "İbadətin bəzəyi huşu ilə ibadət etməkdir."

Hz. Əli (ə.s): "Kasıblığın bəzəyi iffətli olmaq, zənginliyin bəzəyi şükr etmək, bəlanın bəzəyi səbrdir; soylu soplu olmanın bəzəyi təvazökar olmaqdır; ağılın bəzəyi ədəbli olmaq, yaxşılıq və xidmətin bəzəyi minnət etməməkdir."

Rəsul-i Əkrəm (s. a. a): "Adamın gözəlliyi haqq sözü söyləməsidir."

Hz. Əli (ə.s): "Möminin gözəlliyi, təqvasıdır."

Hz. Əli (ə.s): "Qulun gözəlliyi, Allaha ibadət etməsidir."

Hz. Əli (ə.s): "Elmin gözəlliyi, onu yaymaqdır."

Hz. Əli (ə.s): "Azad insanın bəzəyi, zillət və rüsvayçılıqdan qaçmasıdır."

Hz. Əli (ə.s): "Yaxşılıq edənin gözəlliyi, minnət etməməsidir."

Hz. Əli (ə.s): "Yaxşı əmanətin gözəlliyi, onu tamamlamaqdır."

Hz. Əli (ə.s): "Zənginliyin gözəlliyi, qənaətkar olmaqdır."

Hz. Əli (ə.s): "Adamın gözəlliyi və qarı/qazancı/arvad dözümlü olmasıdır.

Hz. Əli (ə.s): "Yoldaşlığın bəzəyi (yoldaşlarının səhvlərinə qarşı) dözümlü olmaqdır."

Rəsul-i Əkrəm (s. a. a): "Meslislerinizi Əlinin zikriylə (onun sözlərini və fəzilətlərini danışmaqla) bəzəyin."