Hamımız dünyaya gəldiyimizdə sosioloqlarında ifadə etdiyi

kimi olduğumuz mühit içərisində ictimailəşməyə başlayırıq. Bu

ictimailəşmə həyatımızın hər sahəsində təsirli olur. Yemə, içmə

oturma qalxma geyinmə vs. şeylərdə ilk olaraq içində dünyaya

gözlərimizi açdığımız ailə mühitinin üzərimizdə böyük təsirləri digər

bütün mühitlərdən daha çox olmaqdadır. Amma bunun bərabərində yoldaş

mühiti, məktəb ətrafı, iş mühiti vs. vəziyyətlərdə şəxsiyyətimizin

təyin olunmasında təsirli rol oynamaqdadırlar. Həyatı tanımaya

başladığımızda artıq özümüzə ətrafımızdakı inkişaf edən hadisələr və içində

olduğumuz mühitin vəziyyətinə görə bir yol çəkməyə başlayırıq. Ümumiyyətlə

həyatımıza yön verən bu hadisələr biz fərqində olmadan həyat praktikamızı

de təyin edir. Amma hər nə olursa olsun həyatımızda rahat və xoşbəxt bir

işlə/çalışırıq. Bunu əldə etmək içində bəzən bir çox şeydən də güzəşt

veririk. Universitetə hazırlanan bir gənc imtahanı qazanmaq üçün

gecəsini gündüzə qatır. Yeri gəldiyində yemir, içmir,

yoldaşlarıyla gəzməyi vs. şeyləri buraxaraq özü üçün əhəmiyyətli

gördüyü bu hədəfə çatmaq üçün var gücüylə işlə/çalışır. Buda insanın

gerçəkdə. Ya da yeni evlənəcək bir cüt evlərinə al/götürəcəkləri əşyanı

seçmək üçün onlarla mağaza gəzib yüzlərlə markanın modellərlini bir

bir araşdırırlar. Buda insanın yaradılışında var olan gözəli sevmə

instinktinin bir əks olunmasıdır gerçəkdə. Ya da yeni inkişafa başlayan

bir uşaq ətrafındakı əşyaları tanımaq üçün onları qarışdırır hətta

bəzən içindəki şeyin nə olduğunu öyrənmək onu yerə çal/oğurlayaraq qırır. Bu

da insanın yaradılışında var olan həqiqət və gerçəkləri axtarış/arama

instinktinin bir əks olunmasıdır gerçəkdə.

Ancaq nə var ki yaşadığımız mühit bizləri bu sıraladığız şeylər

barəsində bəzən istiqamətləndirir və öz qocamız olaşdırmadan ya da

fərqində olmadan içində olduğumuz cəmiyyətin kamallarını onları

sorğulamadan al/götürür, cəmiyyətin gözəl saydığı şeyləri gözəl olaraq

qəbul edir və cəmiyyətin gerçək olaraq qəbul etdiyi şeyləri araşdırmadan

gerçək olaraq qəbul edirik.

Bunların ən başında da inanc və əqidə gəlir. Dünyaya

gözlərini açdıqdan sonra içində yaşadığı cəmiyyətin inanclarını qəbul

etməyib yeni inanc axtarışı içində olan insana çox az rast gəlinməkdədir.

Ya da cəmiyyətin mənimsədiyi inancı araşdırıb onun doğruluğunu şüurlu

olaraq qəbul edən insana da çox rast gəlmək mümkün deyil bəlkə də.

Peyğəmbərimiz bu mövzuda nə gözəl buyurmuşdur: ''Hər uşaq dünyaya

gəldiyində İslam fitrəti/yaradılışı üzrə doğular amma ana və atası onu

Yəhudi, Xristian vs. edər!'' Buda bizlərin digər ictimai

hadisələrdə olduğu kimi inanc ölçüsündə də təqlid etməmizdən

qaynaqlanır. Bir peşə əldə etmək üçün xərclədiyimiz zamanın bir

qisimini. Ən gözəli seçmək üçün xərclədiyimiz o qədər vaxtın çox az bir

hissəsini doğru inancı tapmaq üçün xərcləsək hərhalda təqliddən

xilas olarıq.

Quranın Kərimin nəql etdiyi üzrə bütün peyğəmbərlərin cəmiyyətləri

Allah inancına dəvət etdiklərində onların qarşısında dayanan xalqların

onların bu təqlidçi məntiqini tək bir cümləylə çürüdərək onları

düşünməyə və araşdırmaya dəvət etmək üçün belə cavab verir. ''YA

ATALARINIZ SƏHV YOLDA İSƏLƏR. YA ONLAR DÜŞÜNMÜR İDİYSELER.''

Hz. Əliyə soruşulur. Allahı görürsənmü də ibadət edirsən Hz. Əli

qiymətli sözünün şərhi lazımdır amma bizlərin al/götürəcəyi nöqtə budur ki

Hz. Əli tapındığı Allahı tanıyaraq ona ibadət etdiyini vurğulayır.

Hz. Hüseyin ərəfə duasında belə yalvarır. ''Səni görməyən göz

kordur.'' Yəni ey Allah mən səni tanıyaraq və bilərək ibadət edirəm.

Bundan ötəri bu uca duanın başqa bir hissəsində belə yalvarır

rəbbinə: ''Səni bulan nəyi itirmişdir? Səni itirən nəyi

tapmışdır.''

Düzgün bizlər neyə inanırıq. Atalarımızın dininəmi. Yoxsa araşdıraraq

tapdığımız inancamı? Görəsən niyə/səbəb Müsəlman olduq? Xristian ya da

Görəsən Müsəlmanları kitabı quranın sıravi bir kitab olaraq da olsa

oxuduqmu? Xristianların incili daha doğrusu İncilləri niyə/səbəb

bəhs edir. Araşdırdıqmı? Yəhudilərin Tövratı hansı təlimləri

ehtiva edir. Bilirikmi? Zerdüştlerin Evistaları hansı mövzulardan

bəhs edir və məzmunu nədir. Araşdırdıqmı?

Milenyum çağındayıq artıq. Dünya bizlərə dar gəlir oldu və

dünya xaricindəki digər planetləri kəşf etməyə başladıq. Texnologiya son

sürətiylə inkişaf edir. Amma bu qədər kəşf və inkişafın arasında araşdıraraq

şüurlu bir şəkildə inanma mövzusunda sinifdə qaldıq desek səhv

Araşdırmadan həqiqətlər ol/tapılmaz. Sorğulamadan doğru inanca

çatıla bilməz. Yalnız içi boşaldılmış anlayışlarla gerçəklər əldə

edilə bilməz. Araşdırma zamanıdır artıq. Mən araşdırıram yaz siz?