Çerşenbe axşamı, 19.03.2024, 10:24
Приветствую Вас Qonaq | RSS

islam dini

Bölmələr
    Şiə cavabları
    Sorğu
    Saytı qiymetlendirin
    Cəmi cavab: 6951
    Sayğac

    Onlayn: 1
    Qonaq: 1
    İsifadeçi: 0
    Форма входа

    Meqaleler kataloqu

    Главная » Статьи » İslam alimleri

    SEYİD RAZİ
     Şeyxə Mufid
    Bağdad Üfüqündə Bir Ulduz
    İmamet və vəlayət səmasının nurlu günəşi Hz. Mehdinin (ə.s.) gaybetinden
    daha bir əsr keçməmişdi ki Bağdad üfüqündə bir ulduz parladı, aşiqlər
    və gözləyənlərin ürəyində bir ümid işığı yandırdı.
    Bağdadın Şiələrin oturduğu Kerh məhəlləsində iman və ixlasın gözəl
    qoxulu çiçəkləri və elm və əməlin işıqlığı ilə müzeyyen olan bir
    evdə bir uşaq dünyaya gəldi və gözəl Məhəmməd adını al/götürdü. Daha
    sonraları Şərif Razi və Seyid Razi adıyla səslənilən Məhəmməd, bütün
    üzvləri, bənzərlərinə az rast gəlinər din böyüklərindən, alimlərdən,
    abitlerden, zahitlerden və təqvalılardan olan bir ailədən gəlirdi. Həm
    atası, həm də anası, Alovu (Hz. Ÿlinin soyundan gələn) seyidlərdən və azad
    insanların lideri Hz. Hüseyinin nəvələrindən idilər. Ata tərəfindən soyu,
    beş vasitə ilə İmam Musa Qırxma (ə.s.) çatırdı. Buna görə bəzən (İmam
    Musa Qırxma mənsubiyyətini bildirmə məqsədiylə) Yəhudi olaraq
    xatırlanardı. Ana tərəfindən isə soyu, altı vasitə ilə İmam
    Zeynülabidinə (ə.s.) çatırdı. Seyid Razinin anası Fatimə xanımın
    ucalığı və əzəməti haqqınd
    a bu yetər ki, Şeyx Müfidin Ehkamın-Nisa adlı əsərini onun üçün yazmış
    və kitabının müqəddiməsində ondan möhtərəm və fəzilət sahibi bir xatun
    olaraq yad etmişdir.
    Qədər Təyin edən Yuxu
    Hicri dördüncü və beşinci əsr, Bağdadın qızıl çağı sayılar. çünki o
    dövrdə Bağdad, elm və ədəbiyyat baxımından şöhrət və əzəmətinin
    zirvəsinə çıxmış, elm və bacarıq səmasının parlaq ulduzlarının
    varlığı, fəzilət susamışlarını kevser ziyafətinə dəvət edirdi. O parlaq
    ulduzlardan biri də, Şeyx Müfid adıyla məşhur böyük alim və bənzərsiz
    fakih Məhəmməd b. Məhəmməd b. Numan idi ki, o diyarda bir dərs halqası
    meydana gətirmiş, qabiliyyətləri öyrətməklə məşğul olmuşdu. Meydana
    gətirdiyi dərs halqası, gündən günə daha da gənişləyir və ün edirdi.
    günlərin birində, təqva timsali böyük şeyx, hər günki kimi dərs vermək
    üçün Berasa Məscidinə girdi və tədrisinə başladı. Hələ dərsə/desə
    başlamışdı ki birdən ustadın isti nəfəsləri sinə qəfəsinin arxasında
    hapsoldu. Birdən ayağa qalxdı və: "Salamın əleykum, buyurun!" dedi.
    Tələbələr dönüb arxaya baxdılar. çaşmış baxışlarının qarşısında,
    iki kiçik oğulunun əllərindən tutan möhtərəm bir xatunu gördülər. O
    möhtərəm xatun, mətanət ilə Şeyxə yönəldi və: "Ey Şeyx! Bunlar, mənim
    Seyid Murtaza və Seyid Razi adlarında iki balamdır. Özlərinə fiqh müəllim
    üçün onları sənə gətirdim."
    Şeyx, bu sözü eşidincə ağlamaya başladı. Şagirdləri, heyrət vadisində
    ustadlarının ağlamasının səbəbini axtararlarkən ustadın ağızından
    çıxan "Heyrət!" sözcüyü hər kəsin diqqətini özünə çəkdi. Şeyx,
    yaşlı gözlərlə: "İndi gerçək ortaya çıxdı və maraqlı yuxum təbir
    edilmiş oldu." dedi və əlavə etdi:
    "Dünən gecə dərs və mütaliəni bitirib dinlən/istirahət etməyə
    çəkildiyimdə yuxumda gördüm ki: Bu məsciddə oturmuş, dərs verirəm. O
    sırada iki dünya xanım-əfəndisi Hz. Fatıma'tüz-Zehra (s. a.), iki oğulu
    İmam Həsən və İmam Hüseyinin əllərindən tutmuş olduğu halda içəri girdi
    və mənə xitab edərək: "Ey Şeyx! İki oğulum Həsən və Hüseyini sənə
    gətirdim ki onlara fiqh öyrədəsin." buyurdu. Yuxumdakı dincliklərinin dadı
    daha damağımdayken yuxu aləmindən oyandım və təfəkkür dənizinə daldım:
    "Allahım! Mən hara, iki günahsız imama ustadlıq etmək hara?!" Bu
    düşüncələrlə məscidə gəldim və Hz. Zəhranın (s. a.) soyundan olan bu
    xanım-əfəndinin Məhəmmədi gülistandan iki qönçəylə birlikdə məscidin
    qapısından içəri girdiyinə və övladlarına dərs verməmi istəməsinə
    şahid oldum. Beləcə mən də yuxumun təbirini anlamış oldum."
    O gündən etibarən Şeyx Müfid, Seyid Murtaza və Seyid Razinin təlim və
    tərbiyəsini üstləndi və onları yetişdirmək üçün bütün səyini sərf
    etdi.
    Elm və bacarıq aşiqi Seyid Razi, uşaqlığının ilk dövrlərindən etibarən
    təhsil və təhsilə yönəldi. Ÿzmi və iradəsinin yanında Allah vergisi olan
    dahiliyi də, elmi və ədəbi sahələrdəki irəliləməsini sürətləndirirdi.
    Hicri dördüncü və beşinci əsrlərdə təriqəti ixtilaflar və qarşıdurmalar
    müəyyən bir ölçüdə ortadan qalxmışdı. Bu səbəblə də Şiələr və
    Sünnilərdən ibarət olan/yaranan iki böyük və güclü təriqət, barışçıl
    bir mühitdə yaşayırdılar. Razılaşma və uzlaşma mədəniyyətinin
    yayılması sayəsində iki təriqətin alimləri üçün öz düşüncələri və
    təriqətlərini sərbəstcə yayma imkanı doğulmuşdu. Seyid Razi, bu
    istisnas(n)ı fürsətdən ən yaxşı şəkildə faydalanmağı bacardı. Quran
    qiraəti, sərf, zəif, kəlam, fiqh, üsul, təfsir, şeir fünunu vs. kimi
    müxtəlif elmləri öyrəndi. İyirmi yaşına gəldiyində artıq təhsil
    görməyə ehtiyacı olmayan
      məşhur bir ustad və araşdırmaçı olmuşdu.
    Qüdrət Düşkünü Deyil, Xidmət Aşiqi
    Seyid Razi; missiyasına vəqf, vəzifəsini bilən, xidmət aşiqi bir elm adamı
    idi. O, elm təhsilindən məqsədin, cəmiyyəti işıqlandırmaq olması lazım
    olduğuna inanırdı və öz siyasi və ictimai nüfuzundan türdaşlarına
    köməkçi olma yönündə faydalanırdı. Seyid Razi, heç bir zaman özünü
    kitabxana, məscid və mədrəsənin dörd divarı arasına həbs etmədi.
    Missiyanının yalnız dərs vermək, araşdırma etmək, kitab yazmaq və şeir
    söyləməklə məhdud olmadığına inanır, ceddi Ÿməril-Möminin Ÿli (ə.s.)
    kimi məhrumlar və məzlumların əlindən tutmağa qaçırdı. Son hədəfinin də
    Allahın dininə kömək etmək olduğuna inanırdı. hökumətdə vəzifə
    al/götürmək də istəmirdi. O, qüdrət düşkünü deyil, xidmət aşiqi idi.
    Buna görə yalnız halqa xidmət xüsusiyyəti olan bəzi məsuliyyətləri
    üstləndi. Alovuların (Ÿli soyundan olanların) rəisliyi, hacıların əmrliyi
    və mezalim başçılığı
    kimi.
    İlk Universitet
    Şərif Razi, dərdləri və çətinlikləri çox yaxşı bilən bir himmət əri
    idi. Buna görə uzlet və ruhanilərlik küncünə çəkilməyib qısqancların
    çəkə bilməzliyinə sinə gərərək qolları suvadı və xidmət meydanlarına
    atıldı. Tək başına ağır və çətin ictimai məsuliyyətləri üstləndi.
    Seyid Razi, seyidlərin rəisliyi və mezalim başçılığı kimi ağır
    məsuliyyətlərin yanında tələbələri də heç bir zaman laqeyd yanaşmadı.
    Tələbələrin məlumat səviyyəsini yüksəltmək məqsədiylə, o günə qədər
    nümunəs(n)i olmayan bir yatışlı universitet qurmayı planladı. Maliyyə
    imkanlarının məhdud olmasına baxmayaraq elm istəyənləri və şagirdlərindən
    bir qrupun yanından ayrılmadıqlarını və davamlı bərabərində olduqlarını
    görüncə bir ev tədarük görüb onu mədrəsə halına gətirdi və adını
    Daru'l-İlim (Elm Evi) qoydu. Daru'l-İlim'de tələbələrin bütün ehtiyacları
    qarşılanırdı. Seyid Razi, Daru'l-İlim üçün lazımlı bütün təchizatlara
    sahib olan bir də kitabxana təsis etdi.
    Bunu bilmək lazımdır ki Daru'l-İlim'in təsisi, dövlət dəstəyi və böyük
    büdcələrlə Həccə Nizamülmülk Tusi (H. 457) tərəfindən qurulan Bağdad
    Nizamıya Mədrəsəsinin təsisindən onlarla il əvvəl reallaşmışdır. Həccə
    Nizamülmülk, Seyid Razidən təxminən səksən il sonra belə bir cəhddə
    ol/tapılmışdır.
    Quranın Ÿngin Dənizindən Bir Damla
    Seyid Razi, gənclik dövründə Quran təfsirinə xüsusi bir maraq duydu.
    Ÿslində Qurana duy/eşitdiyi eşq və əlaqə, uşaqlıq illərində
    başlamışdı. Quran oxumağı öyrəndikdən sonra davamlı Quran ilə haşir
    neşir olmuş, ondan heç qopmamışdı. Otuz yaşındaykən qısa bir müddətdə
    Quranı hifz etmişdi. Könül aynasını davamlı İlahi Kəlamın
    nəğmələriylə cilalayırdı. Müxtəlif Quran elmlərini öyrəndikdən sonra,
    uşaqlıq dövründə Quran qiraətindən al/götürdüyü həzzə əlavədən,
    İlahi Kəlamın sonsuz gözəllikləri və əngin mənaları qarşısında heyran
    qalmışdı. Quran təlimlərinin sonsuz və əngin dənizindən bir damla da olsa
    gələcək nəsillərə köçürə bilmək üçün qələmi əlinə aldı və
    ixlaslı işinin nəticəsində Telhisu'l-Beyan An Mecazati'l-Kur'an,
    Hakaiku't-Te'vil Fi Müteşabihi't-Tenzil və Meani'l-Kur'an adlarında çox
    qiymətli üç əsər ortaya qoydu.
    Seyid Razinin digər əsərləri bunlardır:
    Hasaisu'l-Eimme, Nehcü'l-Belaga, əz-Ziyadat Fi Şir-i Ÿbi Mövzum, Ta'likatun
    Ale'l-Hilaf, Mecazatu'l-Asari'n-Nebeviyye, Ta'likatun Al/götürə İzah-ı Ÿbi
    Ÿli, əl-Ceyyid Min Şir-i Ebi'l-Fukaha, əl-Haccac, Muxtarı Şir-i Ÿbi İshak
    əs-Sabi, Ma Dara Beynehu və Beynə Ÿbi İshak Mine'r-Resail və Divanu'l-Eş'ar.
    Böyük Missiya
    Hər keçən gün Seyid Razinin güclü əliylə İslam tarixinin parlaq
    səhifələrinə yeni bir qızıl səhifə əlavə olunurdu. O, axıcı qələmi və
    kafi elmiylə çox qiymətli xidmətlər təqdim etdi. Vəhy Kitabına təfsir
    yazdı, fiqhi hökmləri yazdı, gözəl şeirləri və uca əzələsidələrində
    maarif selini axıtdı; ağır dini, siyasi və ictimai məsuliyyətləri üstləndi
    və… Bütün bunlarla birlikdə etdiklərini kafi görmür, bir boşluq və
    əksikliyin var olduğunu hiss edirdi. Sanki bir başqa missiya üçün
    yaradılmışdı. Həm də çox böyük bir missiya üçün. O, meydana gələn
    sərbəstlik mühitindən ən yaxşı şəkildə faydalanmalı və meydana atılmaq
    və keçmişdəkilərə nəsib və müyesser olmayan bir işi tamamlamaq lazım idi.
    Şərif Razi, bu İlahi düşüncəylə böyük bir işi başlatdı. Bu işin
    Nehcü'l-Belaga adlı şirin bir meyvəsi oldu və Seyid Razinin adını
    ebədiyyətə qədər yaşatdı. gerçəkdə o, Möminlərin Ÿmrinin (ə.s.)
    başdan sona bəlağətli sözləri və xütbələrini bir yerə toplayan ilk
    alimdir.
    Seyid Razi, yüksək elmi mövqelər və qiymətli əxlaqi ərdəmlər baxımından
    elə uca bir mövqeyə çatmışdı ki dost düşmən, avam havas hər kəs, ona
    hörmət gözüylə baxır, ondan əzəmətlə yad edirdi. Ÿhl-i Sünnə alimləri
    və böyüklərinin Seyid Razinin əzəməti və böyüklüyü haqqında çox
    gözəl sözləri vardır.
    Seyid Razi ilə müasir olan Abdulmelik Sealibi, Yetimetü'd-Dehr adlı ədəbi və
    təhqiği əsərində Seyid haqqında belə deyir:
    "On yaşına girdiyində şeir söyləməyə başladı. Bu gün o, əsrimiz
    şairlərinin ən qabaqda gələni və İraq seyidlərinin ən nəcibidir. Nesep
    şərifliyi və hasep iftixarına malikdir. Ÿdəbi zahir və fəziləti aşkardır.
    Bütün gözəllikləri özündə yığmışdır."
    Hatib Bağdadi, Tarix-i Bağdad adlı əsərində belə deyər:
    "Razi, Quranın mənalarıyla əlaqədar bərabər/yoldaşına az rast gəlinər
    kitablar yazmışdır."
    Cemalüddin Ÿbul-Mehasin Yusuf b. Tuğra Atabeki, ən/en-Nücumü'z-Zahire Fi
    Müluki Mısre vəl-Qahirə adlı kitabında belə yazar:
    "Seyid Razi Yəhudi; lüğət, fiqh və zəif məlumatı və fasih bir şair idi.
    Uca bir himmət sahibi və gerçək bir mütedeyyindi. O, atası və qardaşı,
    Şiələrin lideri idilər."
    Vaxtsız Bir Batış
    O gün Bağdad şəhəri, böyük bir təlaş və həyəcan içində idi.
    İnsanların maraqlı və mənalı baxışları, içlərini gəmirən bir iztirab
    və hüznün xəbərçisi idi. Kimsənin inanmaq istəmədiyi və inana bilmədiyi
    acı/ağrılı bir hadisə baş vermişdi. Kimsənin ağılının ucundan bu
    tezislikdə belə acı/ağrılı və ürək yaxan bir hadisələ qarşılaşacağı
    keçməmişdi… Ancaq olacaq olan olmuşdu və onu qəbul etməkdən başqa çarə
    yox idi. Hər kəs, qarşılaşdığı kimsəyə yavaşca və inanmayaraq, "Şərif
    Razi vəfat etdi! İnna lilləh və inna ileyhi racinin!" deyirdi.
    Seyid Razi, hicri 406 ilinin məhərrəm ayında, həyatının 47. baharında
    gözlərini dünyaya yumdu, elm dünyası və Şiə aləmini qana  boğdu.
    Категория: İslam alimleri | Добавил: media-islam (18.03.2008) | Автор: ilkin E W
    Просмотров: 5982 | Рейтинг: 3.5/2
    Всего комментариев: 0
    Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
    [ Регистрация | Вход ]
    Axtar
    Linklər