Yay gecələrinin qaranlığında otların arasında və ya havada uçarkən parıldayan, yanıb sönərək sarı-yaşıl bir işıq verən bir böcəyi görmüsünüz. Yanına yaxınlaşıldığında işığını söndürən, gecə qaranlığında izini itirdirən bu böcəyin adı atəş böcəğidir.

Əslində bu böcəyin verdiyi işığın odla da istiliklə də bir əlaqəsi yoxdur. Bunun elmi adı "soyuq işıq"dır ki günümüz texnologiyası bu işığı hələ süni olaraq çıxarmağı bacara bilməmişdir. Elm insanları dünyada milyonlarla ildir mövcud olan bu təbiət texnologiyasının əvvəl iş mexanizmini həll etmək sonra da təqlid edərək insanlıq xidmətinə təqdim edə bilmək üçün işlərinə sürət vermişlər.

Qısa bir zaman əvvəlinə qədər sürtünmə və ya istilik olmadan işıq əldə etmənin qeyri-mümkün olduğuna inanılırdı. Necə ki normal bir lampa üzünə verilən enerjinin yüzdə 4"ünü, florasansa lampa isə yüzdə 10"unu işığa çevirə bilir, geri qalanını istilik olaraq yayırsa, atəş böcəğində də bənzər bir vəziyyət olduğunu sanan elm insanları, böcəyin bu iş üçün istifadə etdiyi enerjinin hamısını işığa çevirə bildiyini təsbit edincə heyrətə düşdülər. Gələk işıldaquşun işıq çıxarma mexanizminə… Əslində atəş böcəklərinin işıq vermə reaksiyaları o qədər sürətlidir ki bu funksiyanın addımlarını araşdırmaq dərhal dərhal qeyri-mümkündür. Yəni işıq istehsal mexanizmi haqqındakı məlumatlar hələ nəzəriyyədə qalmaqdadırlar. Qəti olaraq bilinən bunun molekulyar səviyyədə kimyəvi bir əməliyyat olduğu, bəzi molekulların ayrışarak daha yüksək enerjili hala keçə bildikləri və bu çox enerjini işığa çevirə bildikləridir.

Atəş böcəğinin qarın bölgəsindəki işıq orqanında olan guddelerden, işıq əldə elmede rol alan iki ana kimyəvi maddə çıxarılmaqladır. Bunlardan birincisinin kimyəvi quruluşu işıqlandırılmış və süni olaraq əldə edilmişdir. İkincisinin isə quruluşundakı sirr həll edilməsinə baxmayaraq sintetik olaraq çıxarılması hələ mümkün ola bilməmişdir. Atəş böcəklərində çıxarılan iki kimyəvinin birləşməsinin də işıq verməyə tam olaraq çatmadığı, böcəyin işıq bölgəsinə yaxın tənəffüs orqanının işıq vermə anında buranı oksigenlə bəsləməsi lazım olduğu təsbit edilmişdir. Bilinməyən bir başqa ayrı-seçkiliyi isə bu işığı hansı şalterin açıb bağladığıdır.

Bu sirrli böcəklərin 2 min növü olub kişiləri uca bilərkən dişiləri qanadsızdırlar. Kişilər dişiləri axtarmaq üçün gecələri uçarlar və işıqlarını bir-birləri ilə ünsiyyət qurmaq üçün istifadə edərlər. Ən yaxşı işıqsəmərəsini inkişaf etmiş dişilər verər. Atəş böcəkləri gecələri 3 saat müddətlə işıq verə bilərlər.