Keçən bəhsimizdə mövzu ondan ibarət idi ki, günahlar bir xəstəlikdir və xəstəliyin müalicəsi olduğu kimi, günah mərəzindən də qurtulmaq mümkündür. Günahların da müalicəsi vardır və Əziz Rəbbimiz - bir mehriban təbib olaraq - bunun müalicəsi qismində müəyyən əməllərin görülməsini məsləhət bilmişdi. Uca Allahın tövsiyə etdiyi, Onun Rəsulunun (s) və Məsum İmamların (ə) səsləndirdikləri bu nurani resept - tövbədir. Onu da qeyd etdik ki, şaban ayındayıq və bu ayın tövsiyə olunan əmmələrinin içində tövbə və məğfirət diləmə var. Zahirdə kiçik, çox vaxt almayan bu əməl, fövqəl təsir gücünə malikdir.
SAĞALMAQ FÜRSƏTİ
Şaban ayında xüsusi olaraq tövsiyə olunan tövbə və istiğfar diləmə zikri, sanki Ramazan ayındakı mübarək İlahi ziyafətə gedənədək bir müalicə imkanıdır. Bir sağalmaq fürsətidir bu zikrlər… Zira, İlahi ziyafətə xəstə halda, qəlbi günahların, xətaların pas və hislərindən təmizləməmiş halda gedən insan, bu nemət süfrəsindən faydalana bilməyəcək. Necə ki, xəstə insan ləziz yeməyin dadını bilməz, eləcə də qəlbi günahın vurduğu mənəvi yaralarla dolu olan insan Ramazan ayında İlahi nemət süfrəsindən bəhrə apara bilməz. Və nəinki təkcə bəhrə apara bilməz, hətta bu nemətlər onu darıxdırar, narahat edər. Necə ki, xəstə insan hərəkət edəndə, danışanda ləzzət almır, əksinə, əziyyət çəkir, eləcə də günahdan təmizlənməmiş insan Ramazan ayından tam bəhrə apara bilmir. Odur ki, insan, təqdim olunan fürsətdən yararlanaraq, gözünü, qulağını, dilini - bütün əzalarını və ümumən vücudunu gərək müalicə etsin, optimal sağlam hala gətirib çıxarsın ki, Ramazan ayında olan İlahi ziyafətdən tam surətdə faydalana bilsin.
Müəyyən etdik ki, qəlb xəstəliklərinin əlacı tövbədədir. Tövbə - qayıdış deməkdir. İnsanın özünə qayıdışı, öz vücuduna qayıdışı. Qəflətdən ayıqlığa tərəf qayıdışdır tövbə. İnsanın optimal duruma qayıdışıdır tövbə. Anomaliyalardan normaya qayıdışdır tövbə. İfrat-təfritdən mötədilliyə qayıdışdır tövbə.
TÖVBƏ YALNIZ DİLDƏ OLMUR
Tövbə tək tələffüz deyil. Yalnızca dilin və səs tellərinin iştirakıyla müəyyən ləfzin meydana gəlməsi deyil. Başqa sözlə, təkcə zahiri təzahürlərlə kifayətlənmir tövbə. Allah o gündən saxlasın insanı ki, dinin, inancın təqdim etdikləri tövsiyələri zahirdə göstərməklə kifayətlənsin, əməlində təzahür etməsin. Allah eləməsin ki, İslam insan üçün bir terminoloji dil olaraq kifayətləndirilsin. Yalnız sözdə, danışıqda müəyyən istilahlarla təzahür etsin insanın inancı.
Şübhəsizdir ki, insanda yalnız məlumatların olması kifayət etmir. İnsan bilgiləri əmələn yaşatmalıdır. Bilgilər, məlumatlar insanın əməllərində təzahür tapdıqda bunların mənası var.
Tövbə də elədir. Dillə iqrar etməklə iş bitmir. İnsanın ruhiyyəsində iz buraxmalıdır onun tövbəsi. Bir yeni təravətlilik, bir yeni nəfəs gəlməlidir insanın durumuna. Və ən əsası, bu məsələnin təntənəsi gərək itməsin, insan üçün adiləşməsin bu mövzular. Məlumat və bilgilər çoxala bilər insanda. Amma əsaslı bir dəyişiklik olmasa onda, boş yaşamış olur.
Xoş olsun o xəstənin halına ki, öz xəstəliyini bilir, iqrar edir, dərk edir və müalicə olunmaq istəyir. Bu baxımdan, şaban ayı bəlkə də xəstəliyini anlayan kəslərin müalicə olunduğu aydır.
Bir haşiyə də çıxmaq zəruridir ki, toplumda tövbənin yanlış interpritasiyası vardır. İnsanlar çox vaxt düşünürlər ki, «nə etmişəm ki, tövbə də edim? Adam öldürməmişəm, oğurluq etməmişəm, heç kimə pislik etməmişəm. Qoy onlar tövbə etsin».
Belə düşüncə tərzi, günahın və tövbənin mahiyyətini bilməməkdən irəli gəlir. İnsanın ibadi durumunda əskliklərin olması, naşükürlük, qeybət, yalan, söyüş, sui-zənn kimi günahlar, yaxud baxışla, dillə, fikirlə günahlara yol verilməsi kimi mənfiliklər çoxları üçün adi görünə bilsə də, əslində yaranmışların əşrəfi olan insanın özünə zülm etməsi deməkdir. Bu əyinti və mənfiliklərin qəlbə vurduğu yaraları sağaltmağın yolu da məhz tövbədən keçir.
«XƏSTƏLİK KİTABÇASI»
Bu mövzuda bir mühüm nöqtəni vurğulamaq gərəkdir ki, insan yalnız xəstəliyini bildiyi halda onu müalicə edə bilər. Xəstəliyini bilməsə, onun əlacı necə ola bilər? Sağlamlığının qeydinə qalan bir insanın misalında olduğu kimi. O, xəstəlik simptomlarını hiss edəndə, dəqiq diaqnoz qoyulmasının qeydinə qalır, sonra axtarış apararaq, müalicə almaq üçün münasib həkim axtarır, sonrakı mərhələdə effektiv müalicə məkanı və üsullarından yararlanaraq, xəstəliyindən əlac tapmağa çalışır.
Amma o kəs ki, sağlamlığının qeydinə qalmır, öz sağlıq durumuna qarşı laqeyddir, xəstəliyin simptomlarını hiss etdikdə «boş şeydir, keçib gedər» mülahizələri əsasında reaksiya verir. Nəticədə xəstəlik inkişaf edir, kök salır, fəsadları dərinləşir və nəticədə sağalmaz duruma gəlib çata bilir.
Beləliklə, insan ilk əvvəl xəstəliyini dərk etməlidir ki, onun müalicəsi ilə məşğul ola bilsin. Xəstəliyini inkar edən insanın müalicəsi də mümkünsüzdür. Günahlar da belədir. İnsan özünü günahdan xali bilirsə, onun sağalması müşkül məsələdir.
Bir mömin barədə maraqlı bir söhbət edirlər. Həmin insan Vətən uğrunda şəhid olub. Dostları deyir ki, həmin möminin bir kitabçası var idi, gün ərzində yol verdiyi xətaları həmin kitabçaya qeyd edirdi. Qəzəbləndiyi anları, səbrsizlik etdiyi, narahat olduğu məqamları qeyd edərdi. Sonra bu səhv və xətaları təhlil edib, müəyyən edirdi ki, bunlar hansı xasiyyətin məhsuludur və həmin xasiyyəti islah etməyə çalışırdı. Kiminləsə də bir qədər kobud olsaydı, bir balaca yanlışlığa yol versəydi, həmin kitabçası karına gələrdi. Heç kəsin haqqını qaytarmağı, üzr istəməyi unutmazdı. Beləcə, onun «xəstəlik kitabçası» daima bu insanın dadına gələrdi, onu süstləşməyə qoymazdı. Bir özü bilərdi dərdini, bir də Rəbbi. Amma boş buraxmazdı.
GÜNAHI ETİRAF ETMƏK - SAĞALMAĞIN ŞƏRTİDİR
Beləliklə, hər şeydən əvvəl insan öz xəstəliyini özü hiss etməlidir, vücudən dərk etməlidir. Və öz günahını Allahına etiraf edən günahkar, islah olmaq yönündə ilk addımın atır. Həzərt Əli (ə) buyurur: «Öz günahını etiraf edən günahkar, öz əməli ilə öyünən itaətkardan daha yaxşıdır».
Tutalım, bir nəfər itaətkardır. Amma yaxşı əməli ilə öyünməyi var. Digəri isə günahkardır, amma günahlarını etiraf edir. Bilir ki, günah edib, bilir pis iş görüb. İslamın məntiqində günahkarın öz günahını bilib, bunu Allahı qarşısında etiraf etməsi, özünə bu barədə hesabat verməsi daha üstündür, nəinki yaxşı əməli ilə öyünən itaətkarın vəziyyəti. Birincisi peşmançılıq durumundadır, heyfislənir əməlindən. İkincisi isə özündən razı bir vəziyyətdədir. Dinimizin məntiqində birincinin potensial imkanları daha üstündür. O, günah etməməyə daha yaxındır. Biri xəstədir, amma xəstəliyini anlayır, dərk edir. O biri isə özünü sağlam sanır, yaxınlaşan xəstəlikdən xəbəri yoxdur. Xəstəliyindən xəbəri olan müalicəyə can atacaq, xəbərsiz isə özünü arxayın hesab edib tənəzzül edəcək.
İmam Muhəmməd Baqir (ə) buyurur: «Vallah, günahı etiraf edən şəxsdən başqa heç bir kəs ondan qurtulmaz».
Qurtuluşun yolu tövbədən keçir. Tövbə etmək üçün insan hansı günahı etdiyinin fərqinə varmalıdır. Bu günahı tanısa, ona bələd olsa - müalicəyə can atar, qurtuluş tapar. Xəstə gərək xəstəliyini anlaya ki, müalicəyə can atsın və şəfa tapsın.
Başqa yerdə İmam Muhəmməd Baqir (ə) buyurur: «Vallah, Allah Təala insanlardan yalnız 2 şey istəyir: nemətlərin daha da artması üçün onlara görə şükür etmələrini və günahların bağışlanması üçün onların etiraf edilməsini».
Öncəki bəhslərimizdə ona toxunduq ki, nemətə görə şükrün ən kamil forması - həmin neməti Uca Allahın müəyyən etdiyi yerdə sərf etməkdir. İndi bu məqama işarə olunur və bildirilir ki, insanın şükür etməyi həm də həmin nemətlərin artırılmasının amilidir. Digər tərəfdən, bağışlanmanın şərti kimi, günahların etiraf edilməsi məsələsi vurğulanır. Belə ki, insan günahını Allah qarşısında iqrar etməsə, nədən bağışlanmaq istəyəcək və nəyə görə bağışlanacaq?!
TÖVBƏ EDƏNİN NİŞANƏLƏRİ
İnsan necə bilsin ki, tövbə edib, ya etməyib? Necə bilsin ki, sağalıb, ya yox? Necə bilsin ki, tövbələri qəbul olunub, ya yox? Dinimiz bu vacib sualları dəqiqliklə cavablandırır. İslam Peyğəmbəri (s) buyurur: «Tövbə etmiş şəxsin 4 nişanəsi var: - əməli yalnız Allaha görə xalisləşdirmək; - batili tərk etmək; - haqqa bağlılıq və yaxşılığa hərislik».
Gördüyümüz kimi, sağalmanın, bağışlanmanın dəqiq əlamətləri təqdim olunmuşdur. Əgər insan əməllərini yalnız Allaha görə xalisləşdiribsə - demək sağalma elementlərindən birinə sahib olub. İkincisi: hər bir batili tərk etmək - istər aşkar günah əməl olsun, istərsə də hər hansı mənasız, faydasız, ziyanlı bir iş. Bu əlaqədə böyük əxlaq ustadlarından birinin tövsiyələrini xatırlayaq. Buyurur: «İstəyirsinizsə dünyanız islah olsun - namazı islah edin. İstəyirsinizsə namazınız islah olsun - namazda xuşu halında olun, namazın içində olun. İstəyirsiniz namazda xuşu halında olasınız - ləhvi (hər mənasız, hər səmərəsiz şeyi) tərk ediniz».
İnsan boş, mənasız şeyləri tərk etsə, qəlbi hazır olar namazda Allahla olmağa. Qəlb insanda birdir - nə ilə doldursan, onunla da dolu olacaq. Başqa şeyə yer qalmayacaq. Boş şeylərlə doldursa insan qəlbini - orada Allahla münacata yer qalmaz ki!
Düzgün əməlin islahedici mahiyyəti barədə dinimizdə çoxluca tövsiyələr var. Məsələn, şaban ayında görülməsi xüsusilə məsləhət olunan işlərdən biri - sədəqə verməkdir. Məsumlarımızdan (ə) nəql olunur ki, şaban ayında sədəqə verən insanı Allah Təala Özü tərbiyələndirər. Onun qəlbini Allah Təala Özü gözəlliklə doldurar. Axı, insanın səyləri müqabilində Allah Təalanın bir inayəti olmalıdır ki, həmin iş bərəkətlənsin. Allahın nəzəri olmasa o işdə, baş tutması müşküldür.
ƏMƏLİ XALİSLƏŞDİRMƏK
Əməlin ixlası və batili tərk etməklə yanaşı, mübarək hədisdə haqqa bağlılıq və yaxşılığa hərislik göstərilir. Haqqa bağlılıq odur ki, insan hər bir vəziyyətində haqqın və ədalətin yanında olsun, nahaqqa qol qoymasın. Yaxşılığa canatmaya gəldikdə, görürük ki, bu o dərəcədə təqdir olunur ki, «yaxşılığa hərislik» kimi formulə olunur. Yəni, harada yaxşılıq görürsən, oraya can at. Nə yaxşı bir iş var - onun dalınca get. İnsanlar var ki, qibtə olunacaq dərəcədə yaxşılığa can atırlar. Harada Allaha xidmət var, bu insanlar orada birinci cərgədədirlər.
Təəssüflər olsun ki, qloballaşan mühit, dünyanın bu gün təqdim etdiyi dəyərlər buna əks çıxır. İnsanlar yaxşılqlarda yarışmırlar, «praqmatik» adlandırdıqları, əslində real praqmatizmdən, həqiqi xeyirdən uzaq mövzularda mücadiləyə girişirlər. Hədəf qalır bir tərəfdə, vasitələrə sahib olmaq üçün ölüm-dirim mübarizəsi gedir. Əxlaqda, təvazökarlıqda, xeyriyyəçilikdə deyil, ötəri və bihudə işlərdə yarışır insanlar…
Toxunduğumuz elementlərdən birincisi olan, sağalmağın əlaməti olaraq əməli xalisləşdirməklə bağlı Həzrət Əli (ə) buyurur: «Əməli xalisləşdirmək əməlin özünü yerinə yetirməkdən çətindir».
Xalisləşdirmə özü də bir əməldir. İnsan hər hansı suyu içmir ki. Bulanıq suyu əvvəl filtrdən keçirir, xalis duruma gətirir, sonra daxilə qəbul edir. Əməl də elədir. İnsan əməli filtrdən elə keçirməlidir ki, xalis bir duruma gəlsin.
Digər hədisdə İmam Səccad (ə) buyurur: «Əməl xalislənənədək onda sabitqədəm olmaq əməlin özündən çətindir».
ŞƏRİK QOŞANIN ƏMƏLİ QƏBUL EDİLMƏZ
Xalis əməlin azı, qarışıq əməlin çoxluğundan daha üstündür. İslam Peyğəmbəri (s) buyurur: «Qəlbini xalis et, az iş sənə kifayət edər».
Uca Allah qarışığı olan, ixlaslı olmayan əməlləri qəbul etmir. Ancaq təmiz əməlləri, xalis əməlləri Allah Təalaya təqdim etmək olar. İmam Cəfər Sadiqdən (ə) nəql edirlər: «Allah Təala buyurmuşdur: «Mən ən yaxşı şərikəm. Öz əməlində Mənə şərik qoşan kimsənin, yalnız xalis mənim üçün olanlardan başqa heç bir əməlini qəbul etmərəm»».
Adətən, şəriklər arasında pay bölgüsü ilə bağlı müəyyən hesablamalar, dəqiqləşdirmələr olur. Qarşılıqlı tutuşdururlar öz nəticələrini. Amma Allah Təala bildirir ki, azacıq qarışığı olan əməli, yəni çoxu Allah üçün və bir də kiçicik də olsa kimin və ya nəyin üçünsə görülən əməlin hamısından imtina edir. Ancaq xalis əməldədir nicat. Balaca qarışığa yol verən - riya etmişdir. Və ixlasla olan əməl, nə qədər az olsa belə, qarışığı olan və zahirdə gözəl olan çox əməldən yaxşıdır.
İxlasa gətirən durumla bağlı dinimizin gözəl tövsiyələri vardır. Rəsuli-Əkrəm (s) buyurur: «Əgər bəndə 40 sübh Allaha ixlasla ibadət edərsə, hikmət çeşmələri onun qəlbindən dilinə axar».
Mübarək İslam dini daim vurğulayır ki, ixlaslı əməl nəticə etibarilə insanın axirətini abadlaşdırmaqla yanaşı, dünyasını da düzəldir. İnsan ora-bura vurnuxur, işlərinə əncam axtarır, amma nə qədər ki, öz həqiqi durumuna qayıtmır, onun işlərinin kamil durumu baş tutmur. Rəsuli-Əkrəmdən (s) nəql edirlər: «Allah Təala buyurur: «Bəndəmin qəlbinə baxıb, ixlasla və Mənim razılığımı qazanmaq üçün Mənə ibadət etdiyini görəndə - onun işlərinin nizamını və tədbirini öz öhdəmə götürərəm»».
Uca Allah cəmimizi Ona ixlasla ibadət edənlərdən qərar versin! AMİN!
Hacı İlqar İbrahimoğlu
ilahiyyatçı-filosof
İçərişəhər «Cümə» məscidinin imam-camaatı
deyerler.org
|
